Annelies Smits: lekkerder in je vel door goede nachtrust

'Het is een spectrum en kan simpelweg niet van elkaar gescheiden worden. De Innovatie-impuls is een vooruitstrevend initiatief dat daar op aansluit. Veel mensen hebben namelijk goede ideeën vanuit de praktijk. Een blijvende verandering realiseren is echter een grote stap die een specifiek proces vergt. Juist dat punt in het proces ondersteunen is heel waardevol. Zo voorkom je dat het na verloop van tijd naar de achtergrond verdwijnt.'

De positieve weerslag van een goede nachtrust

Er zijn grote voordelen te behalen wanneer het lukt om die blijvende verandering te realiseren en de nachtrust daardoor verbetert. Zowel voor zorgorganisaties als cliënten en hun naasten. Smits: 'Het belangrijkste is natuurlijk dat cliënten gezond en gelukkig zijn. Goed slapen is een basale behoefte, net als goede voeding. Met een goede nachtrust zitten cliënten mentaal én fysiek lekker in hun vel. Het straalt uit naar verschillende facetten van het dagelijks leven, waardoor de gezondheid en het gedrag verbetert, er minder agressie is en meer flexibiliteit. Daardoor heeft de cliënt minder intensieve ondersteuning nodig.'

We kunnen stellen dat er sprake is van een paradigma-verschuiving. Vroeger werd slapen als een passieve bezigheid gezien. Het vernieuwde inzicht dat het een actieve toestand is, vraagt gerichte ondersteuning. Want als daar aandacht voor is, verbetert de kwaliteit van leven. 'Daarvoor moeten we weten wat nodig is en waar we op moeten letten. Gedrag is belangrijk, het fungeert als spiegel. Als het gedrag moeilijk te begeleiden is, kan de Wet zorg en dwang (Wzd) nodig zijn. Een goede nachtrust kan bijdragen aan de behandeling', aldus Smits.

Wat is de toegevoegde waarde van zorgtechnologie?

Een van de grote voordelen van technologie is dat het ‘hersenloos’ is. Daardoor kan het juist in zaken ondersteunen die zorgprofessionals helpen om begeleiding makkelijker te maken. Interventies kunnen bijvoorbeeld prikkelarmer uitgevoerd worden. Smits: 'Denk aan een kussen dat beweging en geluid maakt. Dat kussen wordt nooit moe. Terwijl een begeleider het logischerwijs nooit urenlang op diezelfde wijze kan volhouden. Bij dergelijke repeterende, eenduidige handelingen biedt technologie juist een helpende hand. Of bijvoorbeeld bij het stimuleren van een dag- en nachtgevoel. Het belangrijkste pluspunt is dat de handen van begeleiders vrij zijn om kwalitatieve persoonsgerichte zorg te blijven leveren.'

Technologie staat voor niets en de mens voor de keuze 

Smits geeft aan dat er zeker ook grenzen zijn aan zorgtechnologie: 'Technisch gezien is er enorm veel mogelijk, maar het moet altijd een doel dienen. ‘Waarom en hoe willen we dit weten? En wat willen we expliciet níet weten?’ Het doet me denken aan een Loesje-tekst die ik laatst tegenkwam: ‘Technologie staat voor niets en de mens voor de keuze.’ Dat vond ik erg treffend. De mens geeft betekenis aan technologie.' Daar ligt voor Smits de crux. Dat het belangrijk is om je bewust te blijven van het continue afwegingsproces; wat doe je en waarom doe je het. 'Verhelder welk onderdeel van het slapen aangepakt moet worden en hoe het de cliënt helpt. Dat moeten we telkens heel bewust doorlopen en de juiste keuzes maken, anders werkt het niet', licht de somnoloog toe.

Focus op de borging

Goede implementatie en borging van technologie in een zorgorganisatie is cruciaal. 'Houd voor ogen dat het een proces is, waarbij je verschillende mensen nodig hebt. De kartrekkers maar ook mensen die ervoor zorgen dat het toegepast blijft. De zogeheten innovator bedenkt het en iemand van het beleid of een kwaliteitsmedewerker zorgt er vervolgens voor dat het beschikbaar/ toegankelijk is voor  de eindgebruiker. Een protocol helpt de zorgprofessional bij het gebruik en geeft inzicht in wat hij/zij er van kan verwachten. Ook is het belangrijk om collega’s mee te laten kijken om na te gaan of de technologie goed op de cliënt aansluit en dynamisch genoeg is. Gebeurt dit niet goed, dan verdwijnt het in de kast en dat is zonde. Om het op een juiste manier te kunnen borgen moet een team met diverse functies aangehaakt zijn waaronder begeleiders, inhoudelijke deskundigen, kwaliteitsmedewerkers en de IT-afdeling voor de technische aspecten. En uiteraard de eindgebruikers om te testen of het daadwerkelijk werkt voor hen. Daar moet het zwaartepunt liggen.'

Wat is slapen?

Slapen is een combinatie van biologische factoren en alles wat er om ons heen gebeurt. De hersenen functioneren als een orkest met de prefrontale cortex als dirigent. Om te kunnen slapen zijn drie zaken nodig. Annelies Smits maakt in haar presentatie de vergelijking met een orkest:

• Slaapregulatie: het orkest moet goed geleid worden.
• Slaapdruk: het orkest moet er zin in hebben
• Slaapbereidheid: het orkest moet op hetzelfde moment klaar zitten.

Slapen is een hersenfunctie en dus bij mensen met een verstandelijke beperking minder ontwikkeld. Er is hier geen sprake van een professioneel orkest, maar van een amateurorkest met een dirigent met één been en een gebroken stokje. Dat kan overigens nog steeds goed klinken, maar lastiger. 

Lees meer

• Thema Lekker slapen
• Project Innovatie-impuls
• Dossier Nachtzorg