‘Een paar jaar geleden hebben we 8 buitenwoningen opgeknapt in Kerkrade die horen bij locatie Op de Bies in regio Parkstad. In iedere woning wonen ongeveer 7 tot 9 cliënten. Deze cliënten hebben lichte tot matige verstandelijke of meervoudige beperkingen en lichtere gedragsproblematiek.
Na een proef in de tijdelijke woningen hebben we de nachtzorgdomotica (zie kader ‘Wat is nachtzorgdomotica?’) in de 8 woningen geïmplementeerd’, vertelt Hans de Kruijf. Hij is projectleider van de implementatie van de zorgdomotica binnen heel Koraal. Hij is betrokken bij alle regionale projectteams. Patricia Marcic is de regionale projectleider van locatie Op de Bies in regio Parkstad.
Lees ook: Innovatie-Route Fase 2 - Kleinschalig uitproberen.
Wat is nachtzorgdomotica?
Domotica bestaat uit diverse technologieën die in een woning aanwezig zijn. Uit de domotica kun je op afstand informatie ontvangen en verwerken. Zorgdomotica of nachtzorgdomotica is domotica die je inzet voor een zorgdoel.
Welke technologieën kunnen in de nachtzorg ingezet worden? Bijvoorbeeld een drukknop waarmee de cliënt zelf ‘s nachts diens deur kan openen of een systeem dat bepaalde geluiden of bewegingen opvangt. Een medewerker weet dan dat die langs moet gaan bij een cliënt.
De technologieën kunnen helpen bij bijvoorbeeld een betere nachtrust, meer zelfredzaamheid en een gevoel van veiligheid en privacy. Koraal heeft een aantal jaar geleden gekozen voor een nieuw nachtzorgsysteem.
Opschaling naar 460 cliënten
Hierna volgde de implementatie in de centrumlocatie van Op de Bies. Dat is bijna afgerond. Hier wonen cliënten met een ernstig (meervoudige) beperking en bijkomende complexe vraagstukken op het gebied van zorg, ondersteuning, verzorging, medische zorg, en onbegrepen gedrag.
Het betekent een opschaling van de implementatie-aanpak en inzet van technologie naar 2 locaties en ongeveer 460 cliënten. De opschalingslocaties die volgen, zijn in Koraal-regio Noord- en Midden-Limburg. Hier wonen kinderen en volwassenen met lichte of ernstige verstandelijke beperkingen of lichamelijke beperkingen.
Hans: ‘In een half jaar hebben we in Op de Bies 25 woningen afgerond. Dat is heel goed gegaan. Voor het eerst werkten we hierbij ook met digicoaches.’
Een digicoach verbindt ict met de werkvloer
Rilana Bijker is digicoach bij Koraal, samen met 3 andere collega’s. ‘We geven trainingen en scholingen in het werken met zorgdomotica voor de medewerkers. Een digicoach is de schakel tussen ict en de werkvloer. We gaan regelmatig langs bij de groepen om te kijken hoe het gaat.’
Lees ook: Innovatie-Route Etappe 9: Ontwerp de ondersteuning van collega's en cliënten
Waar let je op bij opschalen? 6 tips met geleerde lessen
Besteed eerst tijd aan wat je visie op het gebruik van zorgtechnologie is en hoe je die inhoudelijk wil inzetten. Bekijk wat de inzet van technologie kan opleveren in kwaliteit van zorg en leven, en ook in efficiënte en effectieve bedrijfsvoering.
Patricia: ‘Op basis van onze visie starten we de implementatie- of opschalingstrajecten op elke locatie met een driehoeksgesprek. Dit is een gesprek met de cliënt, de medewerker en naaste. Daarin kijken we goed wie de cliënt is: Wat wil en kan diegene? Wat lukt minder goed? Welke risico’s zijn er op het gebied van gezondheid.
‘Pas na het driehoeksgesprek tussen cliënt, naaste en medewerker praten we over welke technologie aansluit op de inhoud.’
Lees ook: Innovatie-Route Etappe 3: Ontdek de echte gebruikersvraag
In iedere kamer hangt standaard een kamerunit. Eerst staat alles uit en is de kabel los. Op basis van het driehoekgesprek kan de kamerunit aangezet worden om signalen uit te luisteren. Is uitluisteren niet nodig? En kan de cliënt op de knop van de kamerunit drukken, dus bellen als er iets is? Dan kijken ze welke draadloze toepassingen passen bij de zorgbehoefte van de cliënt. Deze toepassingen worden op de kamerunit aangesloten.
Zo maken bewoners in de buitenwoningen vooral gebruik van drukknoppen om te bellen als er iets is. Op de centrumlocatie maken ze meer gebruik van epilepsiehorloges, activiteitensensoren, uitluisteren en cameratoezicht.
Voorbeeld: Een cliënt had eerder altijd ’s nachts de deur op slot. Nu gaat er een alarm af als diegene na 10 minuten nog niet terug is. Dat is een signaal dat diegene is gaan dwalen. Daardoor zijn minder vrijheidsbeperkende maatregelen nodig, en heeft de cliënt meer eigen regie.
Eerst leidde de afdeling vastgoed het project bij Koraal. Een deel van de financiën voor het kopen van nachtzorgdomotica valt namelijk onder de ‘normatieve huisvestingscomponent’ (nhc). Dit is bedoeld om een vergoeding te bepalen voor bijvoorbeeld bouw of nieuwbouw van woningen.
De afdelingen ict en vastgoed zijn ondersteunend aan de zorg. De aanpak en het gebruik van de inzet van nachtzorgdomotica moeten juist een vanzelfsprekend onderdeel van de zorg zijn. Daarom was het belangrijk dat het project vanuit de zorg geleid zou worden. Hans werkte bij Koraal in de zorg en werd projectleider.
Verder is goed werkende zorgdomotica afhankelijk van de ict-infrastructuur. Die moet eerst aangelegd of vernieuwd zijn. Hans: ‘Daar hebben we ook een projectgroep voor opgericht. De zorg, facilitaire en ict-tak gaan elkaar zo beter verstaan, begrijpen en samenwerken.’
Lees ook: Innovatie-Route Etappe 14: Organiseer de technische implementatie
Voorbeeld van goede samenwerking
Er moest glasvezel aangelegd worden. Sommige bewoners vinden deze werkzaamheden spannend vanwege alle geluiden. Op een gegeven moment hebben de medewerkers van de afdeling facilitair afgestemd met de zorgmedewerkers. Samen regelden ze dat een cliënt met oordoppen op de graafmachine zat om hem te laten wennen.
Patricia: ‘Facilitaire en zorgmedewerkers hebben goed samengewerkt bij graafwerkzaamheden. Een cliënt lieten we met oordoppen op een graafmachine zitten om hem te laten wennen. Hij glunderde helemaal!’
Ook probeert Koraal te blijven werken met dezelfde club monteurs die goed snappen hoe het werkt in de gehandicaptenzorg met cliënten. De werkleider heeft dagelijks contact met de teamleider. Ze spreken af wanneer geboord kan worden. Als er onrust is op de groep, dan gebeurt het op een ander tijdstip. Of medewerkers gaan even koffiedrinken met de groep, of wandelen.
Lees ook: Innovatie-Route Etappe 2: Op naar een sterk team, stel je projectteam samen
Medewerkers (zorgpersoneel, regiebehandelaren, teamleiders) hebben de juiste informatie nodig. Een nieuwe medewerker moet de visie op de inzet van zorgtechnologie begrijpen ‘knoppenvaardigheid’ krijgen en weten wanneer er een storing of reparatie is en wat die dan moet doen. Anders ontstaan gebruikersfouten. Of er worden aanvragen ingediend die je misschien anders had willen oppakken.
‘Digicoaches kunnen medewerkers scholen. Dan voorkom je gebruikersfouten of aanvragen die je misschien anders had willen oppakken.’
Teamleiders hebben de juiste informatie nodig om een team goed te ondersteunen en te sturen. Dit komt bij Koraal ook in de inwerkprogramma’s te staan. Rilana: ‘We zien al dat collega’s alles uitleggen aan nieuwe medewerkers op de groep. Dat is heel positief!’
Hans: ‘Op iedere locatie waar we starten, is ook een demoruimte met alle zorgdomotica die we gebruiken. Vanuit de projectgroep zijn wij 2 dagen in de week aanwezig. We geven demo’s aan naasten met vragen. De demoruimte wordt ook gebruikt voor het scholen van medewerkers.
Ook voor regiebehandelaren is de toegevoegde waarde gebleken als zij de demoruimte bezoeken. Dan ervaren ze hoe de zorgdomotica werkt. En ze zien wat de inzet van zorgdomotica betekent voor de cliënt, groepsbegeleiders en nachtzorgmedewerkers. Voor de teamleider is het ook belangrijk om een goed beeld te hebben van de werking van de zorgdomotica. De teamleider weet dan wat het gebruik betekent voor de medewerkers.
Er kan wat tijd zitten tussen de demo’s of scholing en wanneer de domotica in gebruik wordt genomen. Dit betekent soms dat medewerkers opnieuw scholing moeten krijgen. Toch heeft het echt meerwaarde om teamleiders en anderen al bij de voorbereidingen van de implementatie meteen mee te nemen.’
Lees ook: Innovatie-Route Etappe 17: Voer je projectplan uit
Hans: ‘In de Koraal-regio Noord- en Midden-Limburg kijken we nu wat we kunnen overnemen uit eerdere plannen van aanpak en uit rapportages. En waar accenten verschillen.
Dat doen we met de mensen uit die regio. We bekijken woningen. Hoe zijn de slaapkamers ingericht? Welke en hoeveel cliënten komen hier wonen? Wat zijn de plannen voor deze woningen en locatie de komende jaren? Dat nemen we al in het begin mee.’
Lees ook: Innovatie-Route Etappe 18: Borging per locatie
‘Op een kleinschalige locatie, zoals in Kerkrade, kent iedereen je snel en komt iedereen in de projectgroep. Op een grotere locatie moet je nadenken hoe je iedereen meeneemt. In de centrumlocatie Op de Bies bijvoorbeeld heb je uit verschillende functies iemand in een projectgroep, ook een nachtzorgmedewerker.
Kijk ook goed hoe je aansluit op wie welke rol heeft. Teamleiders hebben bijvoorbeeld op de ene locatie soms een iets andere rol dan op de andere locatie.’
Lees ook: Innovatie-Route Etappe 2: Op naar een sterk team, stel je projectteam samen
In een groot project is techniek maar een klein onderdeel, ook in de scholing. Omgaan met techniek leer je wel. Cultuur en betrokkenheid zijn het belangrijkste. De nadruk ligt op wat dit voor jou als medewerker betekent. Hoe laat je oude patronen los en hoe leer je nieuwe patronen aan?
Rilana: ‘Voor de medewerkers is het wennen om die domotica te gaan gebruiken en vertrouwen in het systeem te krijgen. Ze wilden in het begin zelf de controle houden en kijken bij de cliënt of die in diens kamer is of in bed ligt. In plaats van dat ze dit aflezen in de app. Nu zien ze het voordeel voor zichzelf en de cliënt.’
Lees ook: Innovatie-Route Etappe 7: Herontwerp het werkproces
Er zijn bij Koraal na het eerste gesprek halfjaarlijkse evaluaties van het zorgplan waar de afspraken uit de driehoek in komen te staan voor aanpassingen. De evaluaties hoeven niet altijd fysiek plaats te vinden. Er is bijvoorbeeld een evaluatieformulier ontwikkeld voor de nachtzorgmedewerkers. Dit wordt nu geborgd in het werkproces in regio Parkstad.
Hans: ‘We kijken samen voor welke cliënten het meerwaarde heeft als de nachtzorgmedewerker aansluit bij het evaluatiegesprek. Of wanneer de bijdrage ook schriftelijk kan.
De medewerkers van de nachtzorg weten details die niet in het zorgplan staan. Dat een cliënt bijvoorbeeld wat later naar bed gaat of bij anderen op de kamer gaat. Dan kun je de domotica nog beter op maat instellen. Dit soort informatie heeft een regiebehandelaar niet of minder.’
Lees ook: Innovatie-Route Etappe 19: Evaluatie
De borging van het technische beheer is ook belangrijk. Hans: ‘Zo is de technische dienst nu geschoold en kunnen ze meer zelf. Nu kan een camera snel worden geïnstalleerd. De borging gaat bijvoorbeeld ook over zorgen voor een minimale voorraad van bepaalde spullen.’
Regel ook hoe nieuwe technologieën intern kunnen worden aangevraagd en getoond. En dat je inzicht geeft in wat er al is aan pilotprojecten voor technologieën. Handig om dat centraal te doen. De ontwikkelingen van (nieuwe) technologieën gaan snel.’
Lees ook: Innovatie-Route Etappe 18: Borging per locatie
Volgende stap: inzet van data voor meer zorg op maat
Vanaf midden 2024 verwacht Koraal de eerste stappen te kunnen zetten om data te kunnen ophalen van het domoticagebruik. Die data kunnen inzicht geven in hoe de kwaliteit van zorg verder kan verbeteren.
Denk bijvoorbeeld aan meer personeel tijdens piekmomenten van domoticagebruik en op andere momenten minder personeel. Hans: ‘Dan kun je schuiven in plaats van met standaarddiensten te werken. Zo krijg je misschien andere roosters.’
Lees ook:
‘Cliënten en medewerkers willen de domotica nu ook overdag inzetten’
Patricia: ‘Zorgdomotica als 24-uurs toepassing inzetten, gaat ook over opschaling. Dit wordt nu meer ontwikkeld. De groep gaat bijvoorbeeld altijd op vrijdagmiddag boodschappen doen met een deel van de bewoners. Dat kon eerst niet, want de andere bewoners konden niet alleen achtergelaten worden in de woning.
Met de zorgdomotica kunnen deze cliënten wel alleen blijven en drukken ze op een knop als er iets is. Dan komen de buren kijken.’
‘We hebben veel gehad aan Innovatie-impuls 1’
Koraal was deelnemer aan de Innovatie-impuls 1 bij de implementatie in Op de Bies. Ook kregen ze ondersteuning bij de uitrol op de centrumlocatie met 25 groepen in regio Parkstad. Iedere groep bestaat uit 7 tot 8 cliënten.
Hans: ‘Met de adviseurs en onderzoekers hebben we gekeken naar het keuzeproces voor een technologie. Of er goedkeuring en geld voor is. De voorbereidingen voor de implementatie op de centrumlocatie hebben we met de adviseur uitgewerkt. Eigenlijk ging dat ook al over opschaling. De adviseur keek ook mee bij de aanpak van de cultuurverandering.’
Lees ook: Innovatie-Route Etappe 15: Bouw de business case
‘Daar hebben we veel aan gehad, ook aan alle documenten en het werken in interne werkgroepen. In totaal hebben we met hun hulp nachtzorgdomotica duurzaam kunnen implementeren voor ongeveer 250 cliënten, intramuraal. De aanpak passen we steeds aan op basis van wat we weer leren.
We hebben veel tips, tricks en hulpmiddelen gekregen. De verdere opschaling van nachtzorgdomotica kunnen we hiermee zelfstandig oppakken!’
Lees ook: Innovatie-Route Etappe 16: Pas je projectplan aan voor opschaling
Over Koraal
Koraal werkt in Brabant en Limburg voor mensen van alle leeftijden met ernstige (verstandelijke) beperking en complexe gedragsproblemen en, of psychiatrische problemen. In totaal biedt Koraal jeugdhulp en langdurige zorg aan 1319 cliënten, waarvoor ze nachtzorgdomotica willen gaan inzetten
Lees meer verhalen over het opschalen van zorgtechnologie:
Meer lezen
Over Innovatie-impuls
Dit verhaal is opgehaald tijdens de Innovatie-impuls 2 en is onderdeel van de Innovatie-Route. De Innovatie-impuls 2 is een programma van Vilans in samenwerking met Academy Het Dorp.
