Dilemma 2: Beslissen voor iemand anders?

Sta eens stil bij jouw keuze in deze situatie, eerst even los van wat anderen, collega’s, het team en de organisatie vinden. Bedenk daarbij dat er niet één goede keuze is. Wat goed is voor de een is niet altijd goed voor de ander. En professionals kunnen hierover ook verschillend denken en eigen afwegingen hebben om iets te doen of te laten. Je moet je handelingskeuze wel kunnen verantwoorden. Daarom is het goed om na te denken over dit soort keuzes en je af te vragen waarom jij vindt dat jouw aanpak bijdraagt aan goede zorg voor deze cliënt. Bespreek dit ook eens met collega’s en andere betrokkenen.

Casus: rijlessen nemen?

Luuk heeft een licht verstandelijke beperking en epilepsie. Binnenkort wordt hij 18 en hij praat er al weken over: als hij jarig is geweest, neemt hij rijlessen. Luuk is gek op Formule 1-sport en kijkt graag naar mooie auto’s. Deze hobby deelt hij met zijn broer Tom die ook een licht verstandelijke beperking heeft. Tom heeft vorig jaar zijn rijbewijs gehaald. Luuk is ervan overtuigd dat als zijn broer het kan, het hem ook gaat lukken. Hij kan dan zelf naar zijn werk en hoeft niet meer opgehaald te worden door de taxi. De ouders van Luuk vinden het lastig dat hij zo met de rijlessen bezig is. Ze gunnen hem zijn grote droom, maar verwachten dat autorijden vanwege de onvoorspelbaarheid van zijn epileptische insulten en leerproblemen niet haalbaar is. Ze willen hem beschermen voor een grote teleurstelling en zijn bang dat de rijlessen zijn zelfvertrouwen zullen schaden.

Wat zou jij doen? 

Hoe kan jij de ouders van Luuk het beste ondersteunen? Kies een handelingsoptie.

1. Je bedenkt samen met de ouders een plan om Luuk ervan te weerhouden om rijlessen te nemen. Dit brengt de ouders op het idee om een elektrische fiets voor Luuk te kopen.
2. Je organiseert een gesprek waarin Luuk en zijn ouders hun wensen, verwachtingen en zorgen kunnen delen. Je bespreekt ook waarom autorijlessen zoveel voor Luuk betekenen.
3. Anders, namelijk… (formuleer jouw eigen manier van handelen)

Welke keuze je ook maakt, er gaat altijd een visie, wetgeving of een persoonlijke opvatting achter schuil.

Verhelder je dilemma in 4 stappen

Hoe maak je een afgewogen keuze? Deze 4 stappen helpen je op weg:

1. Verkennen: wat is er aan de hand? Welke handelingsopties zijn er en wie zijn in deze situatie de betrokkenen?
2. Onderzoeken: wat is de ethische vraag of het dilemma? Welke argumenten (waarden, belangen en principes) zijn hier in het spel?
3. Afwegen: weeg zorgvuldig af waarom je een bepaalde keuze maakt en wat mogelijke gevolgen zijn voor wie. Wat is het gevolg van jouw handeling of het nalaten daarvan voor de cliënt? 
4. Besluiten: zoek naar de balans tussen alle (morele) betrokkenen met het oog op goede zorg.

Bron: L.L.E. Bolt e.a. Ethiek in praktijk, 2010

Reflecteer op je keuze

Heb je optie 1 gekozen? Ga dan eens bij jezelf na waarom je dat deed:

• Luuk kan niet zelf beslissen, zijn ouders moeten wel de beslissing voor hem nemen. Jij helpt hen de boodschap zo over te brengen dat de teleurstelling voor Luuk minder zwaar valt. De elektrische fiets helpt ook om de teleurstelling te verzachten.
• Luuk kan niet zelf beslissen, maar jij kunt je wel inleven in wat voor hem belangrijk is in zijn leven. Vanuit dat perspectief zoek je samen met zijn ouders naar een alternatief.
• Anders, namelijk…

Ging je voor optie 2? Wat was daarvoor de reden?

• Jij vindt dat alle betrokkenen, ook Luuk, de ruimte moeten krijgen om hun gevoelens, wensen en verwachtingen naar voren te brengen. Luuk is degene om wie het gaat, met zijn eigen idealen en mogelijkheden die zijn leven aangenaam maken. Je streeft ernaar samen een oplossing te vinden.
• Je wilt alle overwegingen van alle betrokkenen aan bod laten komen om zo samen te bespreken wat gezien de wensen en mogelijkheden van Luuk een passend besluit is. Misschien is er meer mogelijk dan zijn ouders denken.
• Anders, namelijk…

Iemand zoveel mogelijk in zijn waarde laten of risico’s vermijden?

Heb je voor een andere optie gekozen, ga jouw keuze dan na met de 4 stappen. Welke argumenten en onderliggende waarden zijn voor jou belangrijk? En zijn dat voor de cliënt en zijn familie dezelfde waarden en redenen? Wat is belangrijker: dat je de cliënt in zijn waarde laat en zoveel mogelijk ruimte geeft voor zijn eigen keuze of dat je hem en anderen beschermt tegen de risico’s die zijn keuze met zich meebrengt? Bedenk wat de rol en invloed van de mantelzorger is bij de keuze en wat of wie eigenlijk de doorslag geeft bij de beslissing. Wat vinden jouw collega’s, wat vindt je team of organisatie? Weet jij wat de wet hierover zegt, of waar je advies of informatie kunt vinden? Welke factoren bepalen jouw afweging en hoe ga je daarbij te werk? Bekijk in dit blog welke optie anderen kozen.

5 handvatten en tips voor een zorgvuldige afweging

Ethische dilemma’s of lastige keuzes ontstaan zodra je in je werk als begeleider niet meteen weet wat goed is om te doen. Laat je je keuze voor goede zorg bepalen door de persoon om wie het gaat en hoe hij in het leven staat of laat je je leiden door je eigen professionele verantwoordelijkheid? Waar ligt de grens, hoe schat je in wat goed is om te doen en hoe kun je jouw keuze verantwoorden? Deze handvatten helpen je bij het maken van een gewogen keuze.

Download de 5 handvatten en tips voor een zorgvuldige afweging (pdf) onder downloads.

Lees meer

• Blog: dilemma's rond het rijbewijs