Reflecteren op jouw ervaring

Gedragswetenschapper David Kolb zegt dat de kracht van ervaringsleren zit in de combinatie van ervaren en aansluitend reflecteren. Je kunt jouw ervaringen uitwisselen met die van collega’s en reflecteren op wat dit betekent voor de zorg en ondersteuning die jullie bieden. Daarmee kun je de zorg nog beter afstemmen op de persoonlijke wensen en behoeften van de mensen die je ondersteunt.

Leercyclus van Kolb

1. Onderdompelen = ervaren
2. Waarnemen = reflecteren en ontdekken
3. Verklaren = betekenis geven
4. Toepassen = uitproberen en laten zien

Voor ervaringsleren betekent dit:

1. je onderdompelen in een ervaring
2. reflecteren op die ervaring, wat leer je ervan?
3. bepalen wat dit betekent voor jouw werk
4. uitproberen wat je daarin anders wil doen

Reflecteren – hoe dan?

Sta stil en richt je blik naar beneden

Bij reflecteren sta je even stil en richt je je blik naar binnen. In dit geval sta je stil bij wat je ervaren hebt. Stel jezelf vragen als:

• Wat heb ik meegemaakt?
• Wat gebeurde er?
• Op welke signalen reageerde ik?
• Wat voelde ik daarbij?
• Wat dacht ik?
• Waarom voelde ik me zo?
• Wat deed ik en waarom deed ik dat?
• Waarom reageerde ik op een bepaalde manier?
• Wat was het resultaat?​

Reflecteren op jouw ervaring

Reflecteer eerst op wat deze ervaring met jou persoonlijk deed en waarom. Daarna sta je stil bij wat die ervaring voor jou als zorgprofessional betekent. Stel jezelf daarbij vragen als:

• Begrijp ik hierdoor beter hoe het voelt voor de mensen die ik ondersteun?
• Wat betekent dat voor mijn werk?
• Is er iets dat ik door deze ervaring anders wil doen?
• Kan ik dat alleen, of heb ik daarbij mijn collega’s en team nodig?
• Hier gaat het over: wat betekent deze ervaring voor jouw werk en waarom?

Hoe voelt het voor collega's?

Niet iedereen ervaart een situatie of opdracht op dezelfde manier. Daarom is het uitwisselen van ervaringen met collega’s ook heel belangrijk. Je kunt dit doen in tweetallen, in kleine groepjes en in het team. Het gaat daarbij om vragen als:

• Welke ervaringen hadden collega’s?
• Wat komt overeen en wat verschilt met jouw ervaringen?
• Wat leren jullie daarvan
• Wat kunnen jullie daarmee in het werk?
• Wat betekent dat voor de mensen die jullie ondersteunen?
• Wat willen jullie na deze ervaringen veranderen?
• Wat hebben jullie daarbij nodig?

Na de ervaringen en reflectie daarop zet je de volgende stappen in David Kolbs leercyclus. Je bepaalt wat dit betekent voor jouw of jullie werk en probeert uit wat jij of jullie daarin willen veranderen. Dit kun je alleen doen of samen met collega’s.

Randvoorwaarden en voorbeelden

Reflectie kost tijd en vraagt om rust, de juiste omgeving en een stukje begeleiding. Het ‘werkt’ als je er bewust mee bezig bent, alleen en met collega’s. De randvoorwaarden voor reflectie zijn niet altijd aanwezig in de waan van de dag. Daar moet je soms om vragen en tijd voor vrijmaken.

Je kunt verschillende werkvormen gebruiken voor reflectie. Hoewel niet speciaal gericht op ervaringsleren, geeft het Overzicht van eenvoudige werkvormen voor reflectie meer dan dertig aansprekende manieren om te reflecteren.

Reflecteren doe je zo!

Bedenk samen met een collega een situatie waarin je zelf kunt ervaren hoe een beperking voelt. Denk bijvoorbeeld aan rondgereden worden in een rolstoel, of door een ruimte lopen met een blinddoek voor. Hou het eenvoudig en gebruik de materialen die je voor handen hebt. Voer de activiteit samen met je collega uit en zorg dat jullie allebei ervaren hoe het voelt.

Stel elkaar na het uitvoeren van de activiteit de volgende vragen:

1. Hoe voelde dit voor je?
2. Wat was anders dan je had gedacht?
3. Hoe was het om begeleid te worden?
4. Wat heb je van deze opdracht geleerd?
5. Wat ga je daarmee doen?

 Zo eenvoudig is reflecteren.

Reflecteren op wat je overkomt

Hoe maak je zonder woorden duidelijk dat je veel zin hebt om te gaan logeren? De CMB-onderdompeling laat je ervaren wat het met je doet wanneer communicatie niet vanzelfsprekend is. ‘Deze ervaringsoefeningen en vervolgens hierop reflecteren maken je bewuster van het effect van een beperking,’ vertelt Marian Sloots.

Lees het interview met Marian

Lees ook over online ervaringsleren