Een werkboek dat cliënten in de gehandicaptenzorg een stem geeft

Omdat het andere organisaties wellicht ook kan helpen in het gesprek met cliënten deelt Peter hun ervaringen graag. Het werkboek helpt cliënten in de voorbereiding en tijdens het gesprek. Het ontwikkelen van een werkboek voor een bepaald doel is maatwerk, het geeft richting maar is ook open in opzet. Door bijvoorbeeld alleen de onderwerpen van gesprek een plek te geven, zonder daar vragen bij te zetten. Ook gebruiken we, afhankelijk van degene waarvoor ze bestemd zijn, verschillende ondersteunende middelen, zoals foto’s, illustraties of pictogrammen om bijvoorbeeld het onderwerp te visualiseren

Ingewikkelde thema’s begrijpelijk maken

'We hebben bij Bureau Zeggenschap al veel mooie ervaringen met het maken van werkboeken voor verschillende thema’s en bijeenkomsten. Voorwaarde is wat ons betreft altijd dat cliënten goed beslagen ten ijs kunnen komen en dat ze voor dit soort bijeenkomsten voor zichzelf al hebben kunnen nadenken. Het gebruik maken van zo’n werkboek is daar echt helpend bij hebben we gemerkt. We hebben dit in 2017 voor het eerst gebruikt bij een vijftal bijeenkomsten met ongeveer 150 deelnemers en in een subgroep met elf bewoners. Deze bijeenkomsten waren in het kader van focus en richting binnen de Twentse Zorgcentra. Een groot en best wel ingewikkeld thema. De uitkomsten bij deze subgroep verrasten niet alleen ons, maar ook de toenmalige Raad van Bestuur, MT leden, Raad van Toezicht, verwanten en medewerkers. Sindsdien hebben we op verschillende manieren werkboeken ontwikkeld en ingezet of beschikbaar gesteld, bijvoorbeeld werkboeken om in gesprek te gaan met cliënten in het kader van hun ondersteuningsplan (‘Mijn Leven’) of het bespreken van het kwaliteitsrapport.'

Werkboek geeft richting en structuur aan gesprek

'We hebben ervaren dat een werkboek richting en structuur geeft zonder in de gesprekken sturend te hoeven zijn. Door een luisterende houding aan te nemen en de bewoners (non-verbaal) uit te nodigen om meer te vertellen, te spiegelen en samen te vatten wat er gezegd wordt, komen er vaak verrassend veel mooie dingen boven tafel die anders verborgen waren gebleven. Wat ik ermee wil zeggen is dat naast dat het werkboek echt op maat moet zijn, ook de manier van in gesprek zijn bepalend is voor de resultaten. Een gesprek waarin cliënten kunnen vertellen in plaats van antwoorden geven op gestelde vragen leveren vaak de mooiste en meest verrassende resultaten op.'

Een werkboek, opgesteld om beeldbellen te evalueren, als voorbeeld

'De Twentse Zorgcentra doen mee aan de Innovatie-impuls en hebben ervaring opgedaan met beeldbellen. Om aan de weet te komen hoe cliënten het beeldbellen hebben gebruikt en ervaren, is een gesprek georganiseerd. Daarvoor is een klein werkboek opgesteld, dat je hier kunt bekijken. Zoals gezegd is elk thema van gesprek en daarmee elk werkboek maatwerk. In dit werkboek hebben we wel een aantal vragen opgenomen, omdat gerichte antwoorden wenselijk waren. Maar meestal ontwikkelen we zo’n werkboek nog opener, door bijvoorbeeld alleen de onderwerpen van gesprek een plek te geven, zonder daar vragen bij te zetten. Ook gebruiken we afhankelijk van degene waarvoor ze bestemd zijn verschillende ondersteunende middelen, zoals foto’s, illustraties of pictogrammen om bijvoorbeeld het onderwerp te visualiseren.

Het geeft cliënten een stem, soms zelfs zonder te praten

Ook voor bewoners die uit zichzelf niet zo goed kunnen vertellen liggen er mogelijkheden. We hebben bijvoorbeeld ook sessies gehouden waarin bewoners in een werkboek konden tekenen of knippen en plakken uit tijdschriften. Of op internet zoeken naar plaatjes of met een camera op pad gaan en zelf dingen fotograferen om vervolgens met het werkboek in de hand hierover te vertellen. En ook niet onbelangrijk ontwikkelen en testen we de werkboeken samen met de cliënten/ervaringsdeskundigen die werken bij Bureau Zeggenschap.

Peter en Susanne delen hun ervaring en voorbeeld graag met andere organisaties. ‘Natuurlijk mogen jullie dit als voorbeeld gebruiken voor het betrekken van bewoners, graag zelfs. Mensen met een verstandelijke beperking een stem geven in zaken die voor hen belangrijk zijn, is wenselijk -  niet alleen bij de Twentse Zorgcentra.’

Contact

Susanne Fahner, coach zeggenschap. tel. 06 15669086, mail:
Susanne.Fahner@detwentsezorgcentra.nl

Peter Molenkamp, senior coach zeggenschap, tel. 06 41242330, mail: Peter.Molenkamp@detwentsezorgcentra.nl