Samen zorgen in de praktijk: tips en voorbeelden uit de gehandicaptenzorg
Gepubliceerd op: 14-03-2025
Laatst bijgewerkt op: 14-03-2025
Het is steeds belangrijker samen te werken met familie, naasten en vrijwilligers in de gehandicaptenzorg. Door samen te werken in de zorg en ondersteuning voor en met cliënten, verbeteren we de kwaliteit van leven van cliënten en verdelen we de werkdruk. Veel organisaties proberen deze samenwerking te verbeteren. Maar hoe pak je dat aan? Wat zijn de uitdagingen en welke tips kunnen helpen? Vilans, ’s Heeren Loo en Nabij Netwerk deelden hun inzichten en tips tijdens een webinar.
Klazina Schubbel en Hieke Wijbenga zijn programma- en projectmanager voor het het Programma 'Samen sterk voor een betekenisvol netwerk’ bij ’s Heeren Loo. Deze organisatie helpt mensen met een verstandelijke en/of andere beperking hun leven op hun eigen manier in te richten. ’s Heeren Loo wil steeds meer familie, vrijwilligers en kennissen vanaf het begin blijven betrekken bij het leven van cliënten, ook als ze daar wonen.
In 2023 begonnen ze met het opstellen van een gezamenlijke visie en ambitie. Wat willen we? En wat is er nodig? ‘Een duidelijke visie geeft houvast en richting’, vertelt Klazina. Maar hoe breng je die visie in praktijk? Klazina en Hieke leggen uit hoe zij werken aan een gelijkwaardige samenwerking. 'Het begint met het delen van de gezamenlijke visie en ambitie. Nu verzamelen we behoeften en leervragen, om hulpmiddelen te ontwikkelen en goede voorbeelden te geven.'
De aanpak van 's Heeren Loo
Om mensen te informeren gebruikt 's Heeren Loo onder andere praatplaten, flyers, posters, filmpjes, webinars en een lijst met veel gestelde vragen. De lijst met veel gestelde vragen vind je op de website van 's Heerenloo. Ook hebben ze een quiz ontwikkeld voor begeleiders, vrijwilligers en familie en naasten. Voordat het antwoord in beeld verschijnt, ga je eerst met elkaar in gesprek. Zo ontstaat er discussie en voer je direct het goede gesprek met elkaar. Bewustwording en betrokkenheid zijn belangrijk.
Klazina vertelt: 'Wij geven op veel woningen workshops waar verwanten, vrijwilligers en het zorgteam elkaar kunnen leren kennen. Zo verkennen ze samen hoe ze fijn kunnen samenwerken.' Volgens Hieke geeft dit mooie inzichten: 'Vaak willen familieleden veel meer doen dan je denkt en willen ze graag ook iets voor andere bewoners betekenen. Voor begeleiders is het soms lastig om de zorg en verantwoordelijkheid los te laten. Dat hoor ik toch te doen?, horen we vaak'.
Vaak willen familieleden veel meer doen dan je denkt en willen ze graag ook iets voor andere bewoners betekenen.
Hieke Wijbenga, Projectmanager Samen sterk voor een betekenisvol netwerk van 's Heerenloo
Samenwerken met vrijwilligers: iedereen is waardevol
Leon Borgers, activiteitenbegeleider bij Publieksboerderij de Proosdij, legt uit hoe je goed kunt samenwerken met vrijwilligers. 'Het is belangrijk om open te staan voor hulp. Iedereen die mee wil doen is waardevol.' Zijn gouden tip is: 'Wees gewoon jezelf. Praat met elkaar, heb lef, leer elkaar beter kennen en steek er tijd in. Later pluk je daar de vruchten van.' In 2025 wil 's Heeren Loo de beweging versterken door van elkaar te (blijven) leren, drempels te bespreken en meer stappen te zetten.
Tips van ’s Heeren Loo
- Denk groot, maak lokaal kleine stappen.
- De beweging (verder) in gang zetten begint bij onszelf.
- Start waar de energie zit in het primair proces en ga het gesprek aan. ‘Wat doen we al, wat willen we nog meer bereiken en wat is hiervoor nodig?’
- Deel ervaringen in het team (er kan meer dan je denkt!).
- Betrek cliënten en hun netwerk bij de gesprekken en ideeën.
- (Onder)steun en stimuleer elkaar bij het creëren van een gelijkwaardige samenwerking. Praat er over.
- Maakt het een standaardonderwerp in teamoverleggen en MDO.
- Faciliteer teams en het netwerk waar nodig op basis van behoefte.
De aanpak van Nabij Netwerk: Mooi Leven Huis
Paul van Dalfsen en Co de Gooyer zijn beide vaders van een kind met een beperking. Zij zijn al bijna 10 jaar actief bij Nabij Netwerk om een gelijkwaardige samenwerking te bevorderen tussen familie, zorgprofessionals, vrijwilligers en buurtbewoners. Ze hebben ook het zorgconcept Mooi Leven Huis opgezet, samen met verschillende zorgaanbieders en oudergroepen.
Bij het Mooi Leven Huis gaat het om samen zorgen en leven. Het natuurlijk en ondersteunend netwerk kleurt leven en zorgen samen in. Zeggenschap en besluitvorming worden ook anders georganiseerd: een Mooi Leven Gemeenschap. Bewoners wonen samen en het gezin (waar de bewoner altijd in heeft geleefd) speelt een belangrijke rol. Ze vullen samen met professionals het leven en de zorg in op basis van gelijkwaardigheid en vertrouwen. Volgens Paul en Co kan dit soms een zoektocht zijn. 'Het belangrijkste is om niet te blijven praten, maar echt samen aan de slag te gaan', vertelt Paul. Ook je houding als professional is belangrijk voor een goede samenwerking 'Evenwaardigheid, verbinding en vertrouwen zijn daarbij het belangrijkste vertrekpunt', aldus Paul. Wil je meer weten over Nabij Netwerk en Mooi Leven Huis? Bekijk dan de presentatie of neem een kijkje op de website Nabij Netwerk - Nabij Netwerk.
Het belangrijkste is om niet te blijven praten over de samenwerking, maar echt samen aan de slag te gaan!
Paul van Dalfsen, Oprichter van Nabij Netwerk
Tips Nabij Netwerk
- Samen leven en samen werken is niet gemakkelijk.
- Ga uit van een goed leven: ‘een leven zoals ik dat voor mijzelf zou wensen’.
- Het gezin staat centraal in plaats van de cliënt.
- Ouders en zorgaanbieders (en hun medewerkers) willen hetzelfde en hebben dezelfde worstelingen.
- Blijf niet praten, ga doen: durf het anders aan te pakken.
- Zorg moet ondersteunend zijn, niet overheersend.
- De organisatie moet ruimte geven voor deze omslag.
- Ga het avontuur ook aan.
- Streef naar echte co-creatie (in plaats van ‘zo doen wij dat’).
- Kom los van ‘recht op’ als uitgangspunt.
- Ga uit van evenwaardigheid, verbinding en vertrouwen.
- Zoek samen en geef elkaar ruimte om te zoeken en evalueer de oplossingen.
Samenwerken? Gewoon doen!
Yvonne de Jong (expert informele zorg bij Vilans) besluit: ‘We krijgen vaak de vraag ‘Wat mag wel en wat mag niet in de samenwerking met naasten en vrijwilligers?’, maar er zijn helemaal geen wettelijke belemmeringen voor naasten en vrijwilligers om zorgtaken uit te voeren. Als de cliënt en de naaste het willen, is er meer mogelijk dan je denkt. Praat open over ieders wensen, verwachtingen en grenzen. Zo ontstaat maatwerk.'
