Beroepsgeheim: uitzonderingen op toestemmingsverplichting

Gepubliceerd op: 01-09-2020

Mag je informatie delen over een cliënt? Waar ligt de grens? Mag je informatie delen met collega's uit het eigen team? Monica de Visser is jurist en beantwoordt veelgestelde vragen over het beroepsgeheim van begeleiders in de gehandicaptenzorg.

Twee uitzonderingen op toestemmingsverplichting

Zonder dat jouw cliënt ergens mee akkoord gaat mag je alleen informatie delen met medebehandelaars of waarnemers, en met (wettelijke) vertegenwoordigers. Dit geldt alleen als dit écht nodig is en als er daardoor passende ondersteuning wordt gegeven.

Medebehandelaars zijn alle collega’s die noodzakelijk betrokken zijn bij de zorg en/of ondersteuning aan jouw cliënt. Binnen je eigen team mag je dus zonder toestemming informatie delen. Dit geldt ook voor het delen van informatie met medewerkers van de nachtzorg en calamiteitendienst.

De wens van de cliënt gaat voor

Als de (wettelijke) vertegenwoordiger informatie over een cliënt opvraagt, mag je dan zonder zijn toestemming de informatie delen? In dat geval mag je alleen de informatie delen die nodig is voor het uitvoeren van de taak.

Als een cliënt (ouder dan 12 jaar) aangeeft dat je (bepaalde) informatie niet mag delen met zijn vertegenwoordiger, gaat zijn wens voor. De cliënt moet de gevolgen van zijn keuze dan wel kunnen begrijpen.

Doorbreken van het beroepsgeheim

Het beroepsgeheim geldt voor iedereen, dus ook voor de politie, justitie of de Raad voor de Kinderbescherming. Dit beroepsgeheim mag je volgens de hoogste rechter alleen doorbreken bij speciale omstandigheden, namelijk wanneer:

De cliënt hier toestemming voor geeft. De cliënt moet de gevolgen van zijn toestemming kunnen overzien. Het moet ook in het belang van de cliënt zelf zijn. Ook mag je bij het doorbreken van het beroepsgeheim niet de privacy van anderen verstoren.
Wanneer het in een wettelijke voorschrift staat. Zo staat er in de nieuwe Jeugdwet dat het delen van informatie over een jongere verplicht is. Het gaat dan om het delen van informatie met de gezinsvoogd of de ouders. De informatie moet dan wel nodig zijn voor het uivoeren van een taak.
Er is sprake van een conflict van plichten: overmacht. Sommige maatschappelijke belangen zoals veiligheid, volksgezondheid en mensenrechten botsen met het persoonlijke belang van een cliënt. Een voorbeeld hiervan is het vermoeden van kindermishandeling. De begeleider moet dan een afweging maken.

Om het beroepsgeheim op basis van 'conflict van plichten' te doorbreken moet voldaan zijn aan alle onderstaande voorwaarden:

De zorgverlener moet eerst proberen om toestemming van de cliënt te krijgen;
Het niet-doorbreken van het geheim leidt tot ernstig verlies bij een ander;
Er is geen andere manier om het probleem op te lossen;
De zorgverlener heeft besef van schuld;
Het doorbreken van een geheim voorkomt of beperkt verlies bij een ander;
Het geheim moet zo goed mogelijk bewaard blijven.

Afwegen en registreren

In sommige gevallen mag een begeleider dus het beroepsgeheim doorbreken. Daarbij is het belangrijk dat je probeert toestemming te krijgen van een cliënt. Dit kan niet zomaar. Er moet voldaan zijn aan alle voorwaarden die daarbij een rol spelen. Eén daarvan is dat de hulpverlener eerst moet proberen om toestemming te krijgen van de cliënt of vertegenwoordiger. Tip: maak een korte aantekening en noteer waarom je wel/geen toestemming krijgt.

Als je geen toestemming hebt gekregen om informatie te delen, maak dan – het liefst multidisciplinair – een afweging tussen het belang van de cliënt en het maatschappelijk belang. Een voorbeeld hiervan is wanneer een cliënt aan jou vertelt dat hij een buschauffeur heeft overvallen en mishandeld. Of je herkent jouw cliënt op de beelden van Opsporing Verzocht op televisie. In je afweging neem je de zwaarte van het strafbaar feit en de kans op herhaling mee.

Als je zorgvuldig hebt afgewogen dat je je beroepsgeheim moet aantasten, zorg er dan voor dat je de privacy van de cliënt zoveel mogelijk beschermt. Bij de politie kun je dit anoniem melden.

Verantwoorden

Houd er rekening mee dat je je later voor het schenden van je beroepsgeheim moet verantwoorden tegenover een (tucht)rechter of klachtencommissie. Noteer daarom je gemaakte keuzes en stappen in detail.

Bron: KLIK