Strategieën bij werken aan inclusie: Sociale Rolversterking

Een goed leven bestaat vooral uit het hebben van verschillende sociaal gewaardeerde rollen. Mensen met beperkingen worden door de maatschappij vaak gezien als minder waard, aan hen kleven vooral minder gewaardeerde sociale rollen (bv iemand wordt alleen gezien als cliënt in de zorg, uitkeringsgerechtigde).

Van ‘Goed genoeg voor een gehandicapte’ -> ‘Het best mogelijke voor deze persoon die iets te bieden heeft aan een ander’

Denk in rollen, niet in activiteiten

Bij sociale rolversterking is het cruciaal dat je denkt in rollen en niet in activiteiten. In de zorg wordt vaak uitsluitend in activiteiten gedacht: Kees houdt van voetballen, dus we gaan naar voetbal kijken. Je kunt het ook anders aanpakken en zeggen: Kees houdt van voetbal, misschien kan hij lid worden van de supportersvereniging, of misschien kan hij terreinknecht worden bij een voetbalclub of verzorger/waterdrager bij een voetbalteam in de buurt. Uit dat soort rollen komt vaak meer voort dan alleen kijken naar voetbal.

Door samen met mensen te zoeken naar sociaal gewaardeerde rollen die hen passen kan een ommekeer in het leven tot stand gebracht worden. Sociaal gewaardeerde rollen leiden tot de goede dingen van het leven, bijvoorbeeld:

• Contacten
• Op verschillende plekken komen
• Ontmoetingen met andere mensen
• Relaties
• Ervaringen
• Inspiratie
• Waardering
• Zelfvertrouwen
• Gevoel ergens bij te horen
• Persoonlijke groei
• Etcetera.

Sociale rolversterking eigen maken

Om je dit gedachtegoed eigen te maken is het goed je te realiseren hoeveel verschillende rollen je zelf vervult. Schrijf al die rollen eens op (vrouw, moeder, dochter, echtgenoot, vriendin, buurvrouw, buurtgenoot, student, collega, vrijwilliger in verzorgingshuis, knutselvrijwilliger op school).

Realiseer je welke contacten en ervaringen je door deze rollen opdoet. Iemand die alleen gezien wordt in de niet-gewaardeerde rol van cliënt in de zorg heeft niet veel mogelijkheden tot die contacten en ervaringen. Negatieve beeldvorming en uitsluiting liggen dan op de loer. Veel kwetsbare mensen ervaren de onderwaardering vanuit de samenleving al hun hele leven lang. Het doel is dus: op zoek naar passende sociaal gewaardeerde rollen.

Tips voor sociale rolversterking

De volgende tips kunnen je helpen bij het werken aan sociaal gewaardeerde rollen:

• Begin klein. Focus op één persoon, één rol, één setting per keer.
  
• Breng de eigen interesses en ambities van de persoon in kaart (waar wordt de persoon wel en niet blij van) en brainstorm dan met elkaar (bijvoorbeeld met familie en vrienden van de persoon) welke rollen iemand met dezelfde interesses en leeftijd zou vervullen.
  
• Neem één rol en experimenteer met diverse activiteiten die bij deze rol passen. Hebben jullie de rol van muziekliefhebber gekozen? Ondersteun dan de persoon eens naar een plaatselijk concert te gaan, help hem cd’s te vinden in de bibliotheek of deel te nemen aan een percussieworkshop, lid te worden van een fanclub, of vrijwilliger te zijn op een festival. Kom vaker op zo’n plek terug. Bevalt de plek? Help de persoon dan contact te maken met de mensen daar.
  
• Ga naar mooie gewaardeerde plekken op tijden waarop jullie daar veel andere mensen kunt ontmoeten. Niet naar het speciale zwemuurtje voor mensen met een beperking, maar ga op een gewone ochtend, middag of avond. Kom niet in de verleiding sociaal gewaardeerde rollen te gaan vervullen op een plek waar vooral mensen met een beperking en hun ondersteuners komen. Ga erop uit, de samenleving in, de wijk in!
  
• Kies voor rollen waar anderen met dezelfde leeftijd en cultuur ook voor gewaardeerd zouden worden. Eigenaar van een volkstuin, begeleider op een peuterspeelzaal, kaartjes verkoper, medewerker in een bloemenzaak, dit zijn allemaal gewaardeerde rollen. Schoonmaker is bijvoorbeeld een minder gewaardeerde rol. Een dergelijke rol kan wel een goede start zijn, maar bij voorkeur kies je iets anders dat past bij de persoon.
  
• Kies ervoor te experimenteren met dingen die bij de leeftijd van de persoon passen. Welke (luister)boeken lezen zijn of haar leeftijdsgenoten? Welke films en tv-programma’s kijken zij en welke muziek luisteren ze? Op het moment dat iemand dezelfde dingen doet en er uit ziet als zijn leeftijdsgenoten is het voor anderen gemakkelijker om hem of haar aan te spreken.
  
• Zorg dat de persoon (en zijn of haar ondersteuner) er mooi en verzorgd uit ziet. Misschien wel net iets beter dan anderen. Geen trainingspak bij een concert. Geen slab maar een sjaaltje, bijvoorbeeld.
  
• Bouw voort op succes, help de persoon zich te ontwikkelen door steeds nieuwe rollen en plekken aan zijn of haar repertoire toe te voegen.

Meer weten over sociale rolversterking en inclusie

• Boek 'Werken aan kwaliteit van bestaan, bouwstenen voor inclusief ondersteunen', Verdoorn en Van Vulpen, Boom/Nelissen, 2011.
• Website Sociale rolversterking in Nederland

Ga verder binnen het leerplatform Hard/t voor inclusie

• Ga verder naar Strategieën om te werken aan inclusie: Netwerkontwikkeling 
• Ga terug naar Strategieën om te werken aan inclusie: Persoonlijke Toekomst Planning (PTP)
• Leerplatform Hard/t voor Inclusie