Aansluiten in begeleiding: Waar zit iemand emotioneel?
Wat je gisteren nog (aan)kon, hoeft vandaag niet zo te zijn. Het hangt af van waar je op dat moment emotioneel zit. Voor de stijl van begeleiden blijkt het belangrijk om dat goed in te schatten. Daarmee kun je als begeleider stress of onbegrip voorkomen. Sandra Zaal en Margriet Boerhave van Cordaan vertellen er meer over.
Herkennen van onderliggende behoeften van de cliënt is belangrijk. Onderliggende behoeften gaan over wat een cliënt eigenlijk nodig heeft. Als je dat weet, kun je een passende begeleidingsstijl inzetten. Sandra, gz-psycholoog en seksuoloog, en Margriet, video-interactie begeleider en trainer/coach, schreven samen met gz-psycholoog Marianne Koster twee boekjes in 2008 en 2009 over emotionele ontwikkeling en gehechtheid, basisveiligheid en basisvertrouwen.
Deze boekjes hebben Sandra en Margriet herzien en aangevuld op basis van de laatste kennis en inzichten. De boekjes zijn bedoeld als handreiking en naslagwerk voor begeleiders en behandelaren, ook buiten de gehandicaptenzorg.
Via de fasen van emotionele ontwikkeling kun je inschatten op welk niveau iemand emotioneel functioneert. Dit wordt beschreven in het ontwikkelingsdynamisch model van Anton Došen. De Schaal Emotionele Onwikkeling (SEO) helpt om de emotionele ontwikkeling in te schatten en de 2 boekjes (zie kader) sluiten hierop aan.
Naast emotionele ontwikkeling zijn er ook andere gebieden van ontwikkeling belangrijk voor de beeldvorming. Denk bijvoorbeeld aan verstandelijke ontwikkeling en sociale ontwikkeling.
Emotionele kwetsbaarheid zorgt vaak voor psychische problemen
Gehechtheid is de kern van de tweede fase in de emotionele ontwikkeling en heeft invloed op de totale ontwikkeling. Zijn de verschillende delen in de ontwikkeling niet in balans? Dan is die persoon vooral emotioneel kwetsbaar. Door die emotionele kwetsbaarheid ontstaan bij veel cliënten psychische of psychiatrische problemen. Ook kan moeilijk verstaanbaar gedrag (stress) ontstaan. Dat is een signaal om te kijken wat er onderliggend speelt en bij welke behoefte je het beste aan kunt sluiten.
Scholing voor nieuwe medewerkers
Sandra: ‘De boekjes zijn een onderdeel van wat we doen om begeleiders te ondersteunen.’ Margriet: ‘Nieuwe medewerkers en stagiaires scholen we zo snel mogelijk in emotionele ontwikkeling en gehechtheid. Zo leggen we een goede basis, ook via ‘coaching on the job’. Jaarlijks zijn er scholingen op de woonlocatie waar ik werkzaam ben, gekoppeld aan video-opnamen van een cliënt. Begeleiders die hier al vaker scholing in hebben gehad, kunnen meedoen aan meer verdieping. Bijvoorbeeld een casus die ze inbrengen om te bespreken.’
‘Wat kan je anders doen, zodat een cliënt het wel aankan?’
‘We kijken binnen een team via gerichte vragen wat er echt aan de hand kan zijn. Dus waarom een cliënt bijvoorbeeld met weerstand reageert op wat een begeleider vraagt. Met elkaar ga je dat onderzoeken. Wat kan je anders doen om te zorgen dat een cliënt het op dat moment wel aankan? Dan kan het zijn dat diegene moe is of overprikkeld door drukte. Een eerste stap is dat je dat de volgende keer herkent en daar woorden aan probeert te geven: ‘Het is druk vandaag, er zijn veel mensen’ of ‘Je bent moe’. Dan voelt diegene zich ook gezien en dat geeft al meer rust.’
Nog een manier van ondersteuning is een video-opname maken van de interactie tussen een begeleider en een cliënt. Je kijkt met elkaar welke aanpak het beste aansluit en waarom. Op deze manier geven we medewerkers tools in handen waar ze verder mee kunnen.
Kijk ook waar je als begeleider emotioneel zit
Sandra vult aan: ‘Het gaat iedere keer over draagkracht. Wat kan iemand op dat moment aan? Dat is ook zo als je geen beperking hebt. Het is daarom ook belangrijk dat je van jezelf herkent wat een situatie emotioneel met jou doet of met je collega. We kunnen allemaal weer terugschieten in een emotionele basisbehoefte. Bijvoorbeeld als je lang onder veel stress moet werken of slecht slaapt. Of als je ergens aan herinnerd wordt.
Een gevoel van veiligheid en vertrouwen binnen een team is nodig om het te durven bespreken. Natuurlijk niet altijd even makkelijk in een tijd van personeelstekort en uitval door corona.’
Minder stress, meer begrip en werkplezier
‘Het bouwen aan vertrouwen pakken we ook aan via een intern kennisnetwerk. Op deze manier proberen we een goede basis binnen de organisatie te leggen. En dat werkt door in de dagelijkse praktijk van begeleiden en behandelen. Begeleiders zien beter wat er gebeurt en wat zij (met elkaar) kunnen doen. Op die manier wordt er anders naar (probleem)gedrag gekeken. Dat zorgt voor meer begrip voor de cliënt en elkaar. En voor minder stress en meer werkplezier!’
Bekijk ook
Laatst bijgewerkt op: 18-12-2023
Deel deze pagina via:
