Meer bewustwording over de Wet zorg en dwang: hoe doe je dat?

Hoe zorg je dat zorgmedewerkers beter begrijpen wát onvrijwillige zorg is? En dat ze gaan werken volgens de principes van de Wet zorg en dwang? Daphne Broer, student aan de Hogeschool van Amsterdam, deed er onderzoek naar op locatie bij Kinderdagcentrum Nifterlake in Amstelveen, een instelling voor kinderen met (ernstige) meervoudige beperkingen (EMB). Team Kennisplein Gehandicaptensector sprak met Daphne over haar onderzoek.

Wat was de aanleiding van je onderzoek?

‘De medewerkers bij Nifterlake wisten wel dat de nieuwe wet sinds 1 januari 2020 is ingegaan, maar eigenlijk hadden zij geen idee wat hierbij kwam kijken. Bij Nifterlake heb je te maken met kinderen met (ernstige) meervoudige beperkingen. In principe bepaalt de medewerker vrijwel alles terwijl je ze volgens de wet juist wél eigen regie moet geven. Daarnaast kwam onvrijwillige zorg geregeld voor zonder dat de werknemers zich daar altijd bewust van zijn.’

‘De kinderen maken natuurlijk wel eigen keuzes, maar ik denk dat we ons hier nog bewuster van kunnen zijn, door beter te kijken naar het individu en de mogelijkheden. Dus meer eigen regie geven waar dat kan. En je afvragen wat het met een kind doet als je hem beperkt in zijn of haar vrijheid.’

Wat is volgens jou de belangrijkste wijziging van de Wet zorg en dwang?

‘Bij de Wet zorg en dwang komen veel (nieuwe) regels kijken. Een belangrijk verschil ten opzichte van de oude situatie (de wet Bopz) is dat je beter naar het individu moet kijken. Meer persoonsgerichte zorg dus.’

Hoe verliep je onderzoek bij Nifterlake?

‘Het doel van mijn onderzoek was om de Wet zorg en dwang bespreekbaar te maken en zo de werknemers van Nifterlake bewust te maken over hun handelingen met betrekking tot onvrijwillige zorg. Met als uiteindelijke doel: meer eigen regie voor cliënten.’

‘Voor het onderzoek deed ik observaties op de werkvloer en voerde ik oriënterende gesprekken met medewerkers. Hieruit bleek dat onvrijwillige zorg geregeld voorkomt en dat de werknemers zich hier niet altijd bewust van zijn. Zo bleek bijvoorbeeld dat rolstoelen of andere hulpmiddelen vaak op de rem werden gezet, zonder dat werknemers echt bewust zijn wat dit met een kind doet.’

Welke vormen van onvrijwillige zorg komen veel voor?

‘Er waren drie thema’s van onvrijwillige zorg die sterk naar voren kwamen:

Het beperken van de bewegingsvrijheid
Zorg waarmee de vertegenwoordiger instemt, maar de cliënt verzet toon
Insluiten

Hoe zorg je uiteindelijk voor meer bewustwording?

‘Bij Nifterlake heb je te maken met een complexe doelgroep. Dat maakt het lastig. Hoe bepaal je bijvoorbeeld wanneer iemand zich verzet? Om meer bewustwording te creëren is het dus belangrijk om vaak te blijven herhalen wát onvrijwillige zorg nu precies is.’

‘Uit de drie thema’s van onvrijwillige zorg zijn drie vignetten gecreëerd die gebruikt zouden kunnen worden om het onderwerp bespreekbaar te maken. Dit zou ik doen via een workshop voor de medewerkers van Nifterlake. Op die manier wilde ik ze meer inzicht, aanwijzingen en handreikingen bieden. Helaas zijn deze workshops niet doorgegaan vanwege het coronavirus. Daarom heb ik de workshop omgezet in een draaiboek zodat het op een later moment alsnog uitgevoerd kan worden. Mijn ervaring is ook dat een workshop of studiemiddag op locatie beter werkt om de bewustwording te vergroten dan bijvoorbeeld een e-learning.’

Denk mee en reageer!

Casuïstiek is erg belangrijk bij het creëren van bewustwording over de Wet zorg en dwang. Daarom maakte Daphne drie speciale casussen over onvrijwillige zorg in de gehandicaptensector. Hoe zou jij reageren? Deel je mening en reageer onder dit artikel.

Meer informatie

Laatst bijgewerkt op: 28-11-2023