Blog: Afwijken van het protocol, mag dat?

Overwegingen, reflectie, interventies in casus

Een casus die heel wat reacties en verschillende gezichtspunten opriep. Moeten wij als professionals deze beslissing niet over nemen van Karin? Voor haar eigen veiligheid en bestwil? Of mag ze helemaal zelf bepalen wat en hoe ze eet? Ook al kan dit levensgevaarlijke situaties opleveren? 

Ik (Lia Davelaar) heb Karin gekend. Ik werkte als verpleegkundige, vers gediplomeerd van de HBO-V, in de zorginstelling waar Karin woonde. Inmiddels al 27 jaar geleden. Het is net na de jaarwisseling en er zijn nog oliebollen. Mijn collega’s en ik warmen ze op en presenteren ze bij de koffie aan de cliënten in onze unit. Karin is dol op lekker eten en wil natuurlijk ook een oliebol. We weten dat ze niet goed kauwt, moeite heeft met slikken en soms ook erg kan schrokken. Dus we snijden de oliebol in kleine stukjes zodat zij die rustig één voor één kan opeten. Ik draai me om en rij de koffiekar aan de kant. Nog geen twee tellen later hoor ik een mede cliënt roepen: ‘Karin wordt niet goed!!!’. We staan gelijk met drie collega’s om haar heen. Karin heeft alle stukjes oliebol in één keer in haar mond gestopt en krijgt geen lucht meer. En wat we ook proberen… we krijgen de luchtweg niet meer vrij. De ambulance is snel ter plaatse, maar ook het ambulancepersoneel kan niets meer doen. Karin is overleden.

Liever stikken dan de rest van het leven gemalen voedsel

Ik moet haar ouders bellen. Met lood in mijn schoenen. Hoe ga ik dit vertellen? Ik krijg de moeder van Karin aan de lijn en vertel het slechte nieuws. Het blijft een tijdje stil aan de andere kant van de lijn. En dan zegt ze: “Ja we wisten dat dit een keer kon gebeuren. We hebben het er daar zo vaak over gehad met elkaar. Maar dit is toch wat Karin wilde en waar we allemaal achter stonden. Liever stikken dan de rest van haar leven aan het gemalen eten. We gaan haar missen. Maar het is goed zo.” Ik voel opluchting: gelukkig ze zijn niet boos. Maar sta op dat moment zelf nog teveel in de ‘regelmodus’ om de echte waarde van deze reactie te ervaren.

Terugblik op de poll

Een meerderheid van degenen die op de poll bij deze casus reageerde, kiest voor de optie om het verzoek en de daarbij behorende risico’s met Karin en har ouders te bespreken. Al zij dan bij hun keuze blijven zouden de meeste mensen deze keuze accepteren. Vaak werd daar aan toegevoegd dit dan wel vast te leggen in het zorgleefplan van Karin. Dat is precies wat wij destijds ook hadden gedaan op de unit. Karin had zich al een paar keer lelijk verslikt. Met gemalen eten zou het risico op verslikken en verstikken veel lager zijn geworden. Maar Karin had daar helemaal geen zin in. Voor haar zou de kwaliteit van leven echt minder zijn geworden als zij ‘veroordeeld’ zou zijn tot gemalen voedsel. Met haar, haar ouders en het team op de afdeling hebben we dit uitgebreid besproken en de overwegingen en afspraken vastgelegd in haar zorgleefplan.

Kwaliteit van zorg onder de loep

Die avond 27 jaar geleden is mij altijd bijgebleven. Aanvankelijk voelde ik me vreselijk schuldig dat dit in mìjn dienst was gebeurd. Had ik maar beter opgelet. Was ik maar naast Karin gaan zitten. Had ik maar niet alle stukjes tegelijk op het bordje gelegd. Had ik maar helemaal geen oliebol gegeven… De schrik slaat me nog steeds om het hart als iemand zich verslikt. Maar dat schuldgevoel is wel gesleten. Kwaliteit van zorg is niet hetzelfde als altijd het protocol volgen en alle risico’s uitsluiten. Soms moet je afwijken. Kwaliteit van zorg is wel: argumenten, alternatieven en risico’s op een rijtje zetten zodat alle betrokkenen samen een weloverwogen beslissing kunnen nemen.