Gericht nachtelijk toezicht versterkt privacy en eigen regie van bewoners

Veel aanbieders in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking zullen bekend zijn met een aanpak voor de nachtzorg waarin medewerkers in de hoofdcentrale met camera en geluid toezicht kunnen houden op de bewoners en de collega’s van de nachtdienst op de groepen kunnen inseinen wanneer het nodig is om even bij iemand te gaan kijken. 'Zo’n systeem hebben wij ook en dat is zo opgezet dat het toezicht voor iedere bewoner afhankelijk van de zorgvraag vrijwel hetzelfde is', vertelt geneesheer-directeur/Wzd-functionaris Rachele Arends van Koraal.'

We gingen op zoek naar een alternatief en vonden dit in de vorm van nieuwe zorgdomotica die meer maatwerk mogelijk maakt en die de bewoners meer privacy en eigen regie kan geven. Moderne vormen van zorgtechnologie die meer maatwerk mogelijk maken en die de bewoners meer privacy en eigen regie kunnen geven. Waardevol voor onze bewoners, en een manier om de nachtdienst efficiënter te maken.

Bovendien passend in het kader van de Wet zorg en dwang. Die geeft je als zorgaanbieder de verplichting om die zo min mogelijk vrijheidsbeperkende maatregelen toe te passen – een nee, tenzij... beleid dus – en hierover verantwoording af te leggen. Terecht dat die wet van ons als zorgaanbieders vraagt om op die manier naar de bescherming van hun rechtspositie te kijken. Onze bewoners wonen hier tenslotte, het is hun thuis.'

Voor de implementatie van de nieuwe technologie zocht Koraal aansluiting bij de Innovatie-impuls van het programma Volwaardig leven van het ministerie van VWS.

Gepersonaliseerd toezicht

Daarom startte Koraal op één locatie een pilot met zorgdomotica van Hertek, waarmee het toezicht in de nacht veel persoonsgerichter kan worden ingezet. Projectleider zorgdomotica Patricia Marcic vertelt: 'Bewoner Christa wordt bijvoorbeeld standaard ’s nachts om drie uur gewekt om te plassen. Dat past in de ronde van de nachtdienst en Christa heeft hierbij ook hulp nodig. Maar het sluit niet aan bij haar individuele behoefte. Soms hoeft ze op dat moment niet naar het toilet en dan verstoort het haar slaap, in een ander geval kan het juist al te laat zijn. Christa is niet in staat tot roepen, dus uitluisteren is geen werkbaar alternatief. Maar door bij haar bed een knop te installeren, kan ze wel de nachtdienst waarschuwen. Dit versterkt haar privacy en eigen regie.'

Een ander voorbeeld is een deurmelder. 'Die kun je zo instellen dat de nachtdienst de boodschap krijgt even te kijken als de deur opengaat', zegt Marcic. 'Maar voor een bewoner die zelfstandig naar het toilet kan, kun je hem ook zo instellen dat een controlemelding pas volgt als iemand na een kwartier nog niet terugkeert naar de kamer. Ook een sensor op een toilet is een mooi voorbeeld voor iemand die wel zelfstandig naar het toilet kan maar bij wie sprake is van valrisico.'

Ruimte geven

Zo’n aanpassing van de bestaande vorm van nachttoezicht brengt wel dilemma’s met zich mee, stelt Arends. 'Sommige bewoners zijn gehospitaliseerd', zegt ze. 'Die vragen waarom er ’s nachts niemand meer komt. Ook kan het zijn dat verwanten – die gewend zijn aan dat persoonlijke toezicht – de techniek niet vertrouwen, of dat medewerkers het moeilijk vinden om vertrouwde controles los te laten. We investeren actief in het vergroten van inzicht en begrip onder onze medewerkers.  Bijvoorbeeld door collega’s met kennis van de verschillende functionaliteiten van zorgdomotica, mee te laten lopen met de nachtdienst. Je spreekt niet per se vanzelfsprekend dezelfde taal. Dus een echte dialoog ter plekke waar de zorgtechnologie wordt ingezet werkt daar het best.'

De bewoners, medewerkers, en verwanten ermee vertrouwd maken was sowieso de eerste stap, vult Marcic aan. 'Dat begint met driehoekgesprekken', legt ze uit, 'over de vraag wat de bewoners nodig hebben, welke bezwaren aan de nieuwe aanpak kunnen kleven en hoe we die nieuwe aanpak zo kunnen inzetten dat die de privacy en eigen regie van de bewoners optimaal faciliteert.'

Van beperking naar verruiming

Het is essentieel de dialoog aan te gaan, stelt Arends. 'Je kunt niet zeggen: we hebben nu een nieuwe technologie dus we laten al het vertrouwde vallen. Je moet de dialoog aangaan, daaraan moet je ook opvolging geven verderop in het proces. We zijn ook bewust gestart met een groep bewoners die de kansen van de nieuwe technologie ziet en er dus open voor staat.'

Welke rol speelt de Wet zorg en dwang hierbij? 'Die gaat uit van geen vrijheidsbeperking in de zin van nee, tenzij', vertelt Arends. 'Daarbij is deze nieuwe zorgtechnologie hierin helpend, die geeft veel extra mogelijkheden voor minder ingrijpende alternatieven op maat. Je kunt voor elke bewoner  de optie inzetten die het toezicht geeft dat nodig is, maar die het minst vrijheidsbeperkend is. Dat kan betekenen dat de cliënt in plaats van in zijn vrijheid beperkt eerder verruimd wordt in zijn vrijheden. In een kamer is bijvoorbeeld een knop geïnstalleerd waarmee de bewoner met de nachtdienst in contact kan komen, maar die kan worden toegepast op basis van de behoefte. Het uitgangspunt is: zo min mogelijk. Je hoeft de technologie niet in te zetten alleen omdat die er is.'