Interview - Henk Steen, Odion, over privacy en beroepsgeheim

Wie is Henk Steen?

Henk werkte 36 jaar bij Odion met veel plezier. Hij heeft rechten gestudeerd aan de VU in Amsterdam en ging in die periode als vrijwilliger met mensen met een verstandelijke beperking op vakantie. Daardoor ontwikkelde zich een interesse voor het leven om zich in te zetten voor mensen met een verstandelijke beperking. Hij volgde later gezondheidsrecht als bijvak en heeft bij een gemeente, de provincie en bij het Nationaal Orgaan Zwakzinnigenzorg (NOZ) gewerkt. Nu is hij onder andere actief voor de Landelijke Faciliteit Cliëntvertrouwenspersoon.

Wat betekent privacy voor jou als bestuurder?

‘Privacy is voor mij een grondrecht voor alle mensen, dus ook voor mensen met een beperking. Voor mij persoonlijk is privacy heel belangrijk. Dat ik informatie kan delen wanneer ik dat wil en dat mensen respecteren wat ik wel en niet wil delen. Bij Odion ondersteunen we de persoonlijke rechten van cliënten en dus ook het recht op privacy. Bijvoorbeeld door niet zomaar binnen te lopen bij cliënten, wat vroeger nog weleens gebeurde.’

Hoe zorg je dat medewerkers op een goede manier met privacy omgaan?

‘Medewerkers begeven zich altijd in de leefwereld van anderen. Het is belangrijk dat zij weten wat het effect is op cliënten van wat zij doen en zeggen. Het gesprek over omgang met cliënten moet je dagelijks aangaan met medewerkers. Ook worden zij geschoold in omgaan met privacy in projecten en in beleid. Bemoeizorg is daar een voorbeeld van en gaat over wat cliënten niet willen. Stel dat een cliënt iets mondeling niet kan aangeven. Wanneer neem je het als medewerker dan over en wanneer niet?’

Kun je een paar goede en slechte voorbeelden geven?

‘Ongevraagd binnenlopen, zonder toestemming post openen, familieleden informeren zonder dat de cliënt daarvan weet. Maar ook mails met persoonlijke gegevens in de cc zijn voorbeelden uit het verleden waarbij de privacy van cliënten geschonden werd. Gelukkig is er veel veranderd in het omgaan met privacy. Het is wel een leerproces. Tegenwoordig is e-mail beveiligd volgens de privacy wet (AVG), lopen we niet zomaar meer bij cliënten binnen en zijn medewerkers zich meer bewust van het effect van hun handelen voor de privacy van cliënten.’

Hoe ga je zelf om met beroepsgeheim?

‘In de privésfeer bepaal je vooral zelf wie je wat en in welke situatie vertelt.  Maar in het werk vind ik dat alles wat binnenskamers gezegd wordt, binnenskamers moet blijven.’ Natuurlijk wordt overal weleens geroddeld, maar voor Henk geldt: ‘praat niet over elkaar maar met elkaar.’ Dat wil hij als bestuurder zelf uitstralen en soms moet hij medewerkers daar ook even aan herinneren. Ook zij hebben een beroepsgeheim. Hij zag het als een onderdeel van zijn taak als bestuurder om te zorgen dat wat besproken wordt, vertrouwelijk wordt behandeld. Wat besproken wordt moet veilig zijn.

Wat kunnen medewerkers doen als er een probleem is?

Begeleiders konden met een probleem bij Henk terecht. Want stel dat je als medewerker verdovende middelen bij iemand thuis ziet, of een wapen? Wat doe je dan? Meld je dat, ga je naar de politie of geldt dan je beroepsgeheim? Elke organisatie heeft daar protocollen voor. Ook als het om strafbare feiten gaat, geldt in principe het beroepsgeheim. Belangrijk is dat medewerkers weten hoe zij daarmee om kunnen gaan en dat zij zich veilig voelen. Medewerkers en cliënten kunnen verder terecht bij een vertrouwenspersoon en de begeleiding kan worden stopgezet als de veiligheid echt in het geding is.

En je schrijft ook gedichten?

Als ik Henk vraag hoe hij tot het schrijven van gedichten is gekomen, geeft hij mij zijn gedichtenboekje en zet zijn handtekening. Er staan verschillende mooie gedichten in. Henk vertelt dat hij iets heeft met taal, hij is gewend om ‘moeilijke stukken’ te schrijven maar kan zijn gevoel vooral in korte gedichten kwijt. Een aantal gedichten schreef hij voor en met cliënten. Zo maakte hij samen met een cliënt een gedicht voor het blad van Odion. En hij schreef het gedicht ‘zonder stempel’ voor mensen van welke geaardheid ook (LHBT).

Mireille de Beer is ervaringsdeskundig adviseur vanuit de LFB en werkzaam bij Vilans, Kenniscentrum voor langdurende zorg.

Het schrijven van gedichten kan cliënten helpen die niet zo goed grip hebben op hun gedrag. Schrijven zorgt voor verwerking. Voor een dichtbundeltje werkte hij samen met een cliënt die kunstenaar is. Dat hij bestuurder is en de cliënt kunstenaar zorgt voor een mooie gelijkwaardige manier van samenwerken, waarbij er geen beperkingen zijn en dus geen verschillen. Ik vind Henk een prachtig mens.

Interview: Mireille de Beer

Hoe kwam Henk bij Odion terecht?

In 1983 begon Henk als stafmedewerker bij een kleine organisatie in de Zaanstreek: Zorg Geestelijk Gehandicapten Zaanstreek. In deze stichting zaten ouders en familie van mensen met een beperking in het bestuur. Dit werd later Odion, waar Henk verschillende functies bekleedde en jaren als bestuurder werkte. Na 36 jaar legt hij nu zijn functie neer, op 1 juni 2019 heeft hij het stokje overgedragen aan een nieuwe bestuurder. Zijn betrokkenheid met recht was altijd een rode draad in zijn werk.

4 tips van Henk voor begeleiders over omgaan met privacy in je werk

1. Doe niet bij een ander wat je zelf ook niet wilt!
2. Praat met de cliënt over zijn of haar privacy, over wat hij of zij wel en niet prettig vindt.
3. Weet wat er als medewerker van je verwacht wordt vanuit de algemene privacy wet (AVG).
4. Maak het recht op privacy leuk, gebruik kleine voorbeelden ter illustratie, vermijd zware middelen.