Interview over privacy en beroepsgeheim

Wat doet een jurist in de zorg?

“Ik hou mij bezig met gezondheidsrecht. Voor alle wetten die met de zorg te maken hebben kun je bij me terecht. Je kunt vragen stellen of langskomen. Ik geef advies en help mensen graag snel verder. Als je nieuwe vragen hebt, kun je opnieuw langskomen.”

Welke vragen krijg je over privacy?

“Ik krijg veel vragen over de nieuwe Privacywet, de AVG. Die letters staan voor Algemene Verordening Gegevensbescherming. Deze wet zorgt sinds 25 mei 2018 dat iemands privacy nog beter dan vroeger beschermd wordt, ook in de zorg. Er mogen bijvoorbeeld niet zomaar gegevens van A naar B gaan. Dat mag pas als er aan een aantal eisen is voldaan. De wet geldt in alle landen van de Europese Unie. 

Veel zorgorganisaties vragen me: “Wat betekent deze wet voor onze organisatie? Wat moeten wij nu in onze organisatie allemaal aanpassen?” In de AVG staan allerlei regels over hoe je met de gegevens van mensen om moet gaan, maar er zijn ook heel veel andere wetten die iets zeggen over het omgaan met persoonlijke gegevens als het om gezondheid gaat.”

Wat betekent privacy voor jouzelf?

“Natuurlijk wil ik niet dat mijn persoonlijke gegevens zomaar ongevraagd ergens terechtkomen. Maar als ik op de snelweg zou rijden en een politiecamera registreert mijn nummer, omdat de politie op zoek is naar een crimineel, dan heb ik er geen moeite mee. Dan gaat het om de veiligheid van de maatschappij en die is belangrijk. Ik kijk op verschillende manieren naar privacy. Voor mij persoonlijk bekijk ik hoe ik mezelf goed kan beschermen, bijvoorbeeld via goede wachtwoorden."

Heb je voorbeelden waarbij het weleens misgaat met privacy in de zorg?

“Als een cliënt wilsonbekwaam is dan mag de (wettelijk) vertegenwoordiger namens hem of haar optreden. Die vertegenwoordiger mag dan het dossier inzien van de cliënt. Maar soms willen andere familieleden iets weten over de cliënt en vragen zij hier dan naar bij de persoonlijk begeleider. Het kan gebeuren dat de persoonlijk begeleider dan iets zegt dat hij alleen tegen de vertegenwoordiger had mogen zeggen. 

Een ander voorbeeld: als je niet zorgvuldig omgaat met persoonlijke gegevens van een cliënt die bijvoorbeeld op een mobiel of USB stick staan. Stel dat je de USB stick verliest, of je mobiel wordt gestolen; dan kunnen anderen bij die persoonlijke gegevens. Dat is ook schending van de privacy.”

Hoe ga je om met beroepsgeheim?

“Beroepsgeheim is specifiek gebonden aan iemands beroep. Bij een dokter, een begeleider of een jurist hoort een eigen beroepsgeheim. Zij moeten nóg zorgvuldiger en voorzichtiger omgaan met persoonlijke informatie van cliënten dan mensen met een ander beroep. Je mag niet zomaar praten over de situatie van een cliënt met een ander. Als je je niet aan je beroepsgeheim houdt, kun je daar streng op afgerekend worden.”

Welke afspraken kun je maken over beroepsgeheim?

"Je mag niet zomaar gegevens van iemand aan een ander doorgeven. Maar het wordt anders als je goede afspraken maakt met een cliënt en toestemming vraagt. Je kunt daarvoor een toestemmingsformulier maken en door de cliënt laten lezen en ondertekenen. Daarin vraag je: vind je het goed als ik jouw gegevens doorstuur aan…. (en dan noem je de naam van degene waaraan je de informatie wil sturen). Als de cliënt het ermee eens is, kan hij/zij (of zijn wettelijk vertegenwoordiger) een handtekening zetten voor akkoord.”

Wat gebeurt er als iemand zich niet aan zijn beroepsgeheim houdt?

“Als een arts zich niet houdt aan zijn beroepsgeheim en ongevraagd patiëntgegevens aan iemand anders geeft dan kan die arts, als deze het heel bont heeft gemaakt, voor het tuchtcollege komen. Dat is een groep van onder andere juristen die klachten over artsen en mensen die in de zorg werken behandelt. Een cliënt of familie kan ook een klacht indienen bij de klachtenfunctionaris van de zorginstelling. Dan wordt samen, cliënt en hulpverlener, gekeken hoe het probleem kan worden opgelost."

Wat vind je het leukst in je werk?

“Ik vind ‘t het leukst dat er zoveel verschillende problemen zijn om op te lossen. Het is fijn om mensen daarmee verder te helpen. Zo kwam bij een zorginstelling eens de politie aan de deur van een meneer. Hij moest nog een straf uitzitten. Ze wilden van alles over hem weten. Die meneer werd ook bedreigend in de instelling. Hij gedroeg zich niet goed naar andere bewoners. Maar wat moest de zorginstelling nu doen? Want zij hadden ook hun beroepsgeheim. In zo’n geval wordt een jurist gevraagd om ermee aan de slag te gaan. Je hoeft trouwens als zorginstelling niet direct informatie te geven over een cliënt, als de politie daarom vraagt. Dan zeg je dat je je aan je beroepsgeheim houdt.”

Tips voor begeleiders

Danielle geeft tips die je kunt gebruiken tijdens je werk:

1. Stel vragen
   Danielle vertelt dat ze altijd veel vragen stelt. Dat doet ze om erachter te komen wat het diepere probleem is. Werken in een zorginstelling is best ingewikkeld voor een jurist: het antwoord op vragen is niet altijd een duidelijk ja of nee. In de wet staan ook niet altijd kant en klare antwoorden. Maar door goed door te vragen, snapt ze iemands vraag beter en kan ze hem/haar daardoor vaak toch goed helpen.
2. Hou oog voor de cliënt en blijf in gesprek
   Vraag je als begeleider af: kan de cliënt nog steeds zelf beslissen op het moment dat er een beslismoment is? Wordt er voldoende gekeken naar de mogelijkheden van een cliënt? Wordt hij/zij op waarde geschat? Of worden besluiten over het hoofd van de cliënt genomen en mag dat eigenlijk wel? Zorg ook dat de wettelijk vertegenwoordiger in gesprek blijft met de hulpverlener, door vragen te stellen als:
   - Hoe gaat het nu tussen ons?
   - Vind je het goed gaan?
   - Zitten we nog steeds op dezelfde golflengte als het om de belangen van de cliënt gaat?
   Die gesprekken moeten regelmatig plaatsvinden. 
3. Kijk op internet
   Voor beroepsgeheim en privacy bestaan verschillende wetten. Juridische zaken schrikken mensen vaak af, maar probeer logisch na te denken of bespreek de vragen die je hebt met collega’s of je leidinggevende. Schrik niet van juridische woorden. Op internet kun je veel duidelijke informatie vinden.