Observatielijsten belangrijk bij oudere mensen met beperking

Bij Prisma wonen veel oudere bewoners met een beperking. ‘Wij hebben een bewoonster (70) met het syndroom van Down’, vertelt Marieke. ‘We zagen een aantal veranderingen. Ze sliep meer dan voorheen. Ook overdag. Ze had activiteiten die ze elke dag weer ondernam. Zo smeerde ze zichzelf altijd eerst in met crème. Daarna ging ze zich dan aankleden. Dit proces duurde steeds langer, omdat ze minder alert was en sneller afgeleid.’

REPOS

Die klachten kunnen natuurlijk door dementie komen. Maar dan is het wel belangrijk om eerst lichamelijke zaken uit te sluiten. Dit deed het medisch team bij Prisma door het invullen van de REPOS. Het instrument kijkt naar gedrag dat hoort bij pijn. Bij een score van drie of hoger is er mogelijk sprake van pijn. Marieke: ‘Daarvoor was haar paracetamol afgebouwd. De arts van Prisma wilde pijnklachten uitsluiten. En dus werd haar pijnmedicatie weer verhoogd. Dat werkte. We zagen haar helemaal opbloeien.’

Regelmatige monitoring op dementie

Daarnaast gebruikt Prisma nog andere screeningsinstrumenten bij oudere bewoners. ‘Zo maken we ook gebruik van dementieschalen,’ zegt Marieke. ‘Die vullen wij als begeleider in. Onze psychodiagnostische medewerker bekijkt de lijsten. We gaan zo regelmatig na of onze oudere bewoners geen dementie hebben.’

Depressie en verminderde belastbaarheid

‘Ook gebruiken we een lijst om te kijken naar de belasting en belastbaarheid’, vervolgt Marieke. ‘Iedere dag douchen? Dat kan voor sommige bewoners een steeds grotere opgave zijn. Iemand houdt daardoor minder energie over voor andere leuke dingen. Terwijl je ook iemand een paar keer per week kunt wassen met een warm washandje. Daarnaast gebruiken we een depressie- en stemmingschaal. Door bijvoorbeeld dementie kan iemand een verminderde stemming hebben. Maar er kan ook sprake van een depressie zijn. Belangrijk om dat uit te sluiten.’

Samenwerkingsverband (H)erken jij dementie?

Toch missen er nog lijsten die makkelijk te gebruiken zijn. Daarom doet Prisma mee aan de proeftuinen van het programma (H)erken jij dementie? Marieke: ‘Zo gebruikt het medisch team binnen Prisma de REPOS. Het is een goed instrument, maar je moet wel een juiste instructie krijgen. Het is belangrijk om iedereen te scholen. Vaak leggen collega’s het nu aan elkaar uit. Die gaan zo’n lijst dan verkeerd invullen. Dan haal je er eigenlijk niet uit wat je eruit moet halen. Het zou mooi zijn als we met het kennisnetwerk kunnen zorgen voor een lijst in begrijpelijke taal.’

Observeren: klein kijken helpt

Op die lijst is het dus nog even wachten. Maar als begeleider kun je nu al heel veel doen met bestaande lijsten. ‘Hierbij is vooral goed observeren belangrijk’, benadrukt Jessica van Mierlo, die ook als begeleider bij Prisma werkt. ‘Door klein te kijken kun je veel bereiken. Bijvoorbeeld waarom iemand ineens zo moeilijk loopt. Dan kan door dementie komen, maar ook door een steentje in de schoen. Het is belangrijk om aan meerdere mogelijkheden te denken. Dan ga je vervolgens uitsluiten.’

Kijk voorbij het label dementie

En als iemand dementie heeft? Hoe ga je dan verder? Zowel Jessica als Marieke gaan dingen dan niet ineens heel anders doen in de begeleiding. Beiden benadrukken dat het belangrijk is om altijd te kijken naar de behoeften. Daar verandert een label dementie niet zoveel aan. Jessica: ‘Iemand las bijvoorbeeld altijd de krant. Dat kan hij door de dementie niet meer. Dan kun je ook de krant voorlezen. De kern blijft hetzelfde. Het gaat om de mens en zijn behoeftes te blijven zien. En daar vervolgens op aan te sluiten.’

De belangrijkste observatielijsten die Prisma gebruikt:

• Voor de REPOS: het dossier Pijn signaleren bij mensen met dementie op Zorg voor Beter.
• Dementie Vragenlijst voor Verstandelijk Beperkten (DVZ).
• De Sociale Redzaamheidsschaal voor Verstandelijk Gehandicapten (SRZ) voor het vaststellen van belastbaarheid, zelfredzaamheid, taalgebruik, taalgerichtheid en sociale gerichtheid.  
• De Angst, Depressie en Stemmingschaal (ADESS).

(H)erken jij dementie?

Wil je meer weten over mensen met dementie en een verstandelijke beperking? Het samenwerkingsverband (H)erken jij dementie? werkt aan het verbeteren van het signaleren en vaststellen van (mogelijke) dementie bij mensen met een verstandelijke beperking.

Lees meer over het programma