Ondersteunen van de ouder wordende cliënt

Gepubliceerd op: 10-06-2024

Laatst bijgewerkt op: 10-06-2024

Werkplekleren is leren op je werk. Dat kan tijdens het werk, bijvoorbeeld door te kijken hoe iemand anders een taak aanpakt. Of door een coach te laten meekijken bij een werksituatie. Maar ook door een cursus of training te volgen. Hieronder vind je een voorbeeld van hoe je het leren kunt inrichten binnen je organisatie.

Hoe ziet de methode er op hoofdlijnen uit?

De bijeenkomst over de ouder wordende cliënt bestaat uit twee dagdelen (ochtend en middag). In deze twee dagdelen wordt een team meegenomen in de thematiek rondom de ouder wordende cliënt. Er wordt ingegaan op vragen rondom wat veroudering inhoudt, wat veroudering kan betekenen voor cliënten en hoe veroudering gesignaleerd kan worden. De bijeenkomst bestaat uit zowel een plenair onderdeel, als uit onderdelen waarin men in subgroepen uit elkaar gaat. De begeleiders gaan door middel van drie leer- en werkvormen (praatplaat, ouderdomssimulatiepak en spiegeloefening) aan de slag met het proces van veroudering ervaren hoe het is om veroudering door te maken.

Kernaspecten van werkplekleren

Leren van de praktijk (praktijkcasuïstiek).
Samen leren (in een groep).

Wat is de doelstelling?

De doelstelling van de methode is dat begeleiders zich bewust worden van wat veroudering betekent, hoe je dat terugziet bij de cliënt en op welke manier je als begeleider hierop in kan spelen in de manier waarop je het werk doet.

Wat is het beoogde resultaat?

Het beoogde resultaat van de methode is dat de ouder wordende cliënt een onderwerp van gesprek wordt op de werkvloer. Op basis van dit gesprek kan de begeleidingsstijl van de begeleider meer afgestemd worden op de wensen en behoeften van de ouder wordende cliënt.

Hoe ziet de opzet eruit?

De bijeenkomst bestaat uit twee dagdelen (teamochtend/middag), met een plenair deel en een deel waarin in subgroepen uiteengegaan wordt. Het plenaire deel richt zicht op kennisdeling rondom de ouder wordende cliënt. Er wordt ingegaan op wat veroudering inhoudt, wat veroudering kan betekenen voor cliënten en hoe veroudering gesignaleerd kan worden. Daarna gaan de begeleiders in subgroepen aan de slag met drie oefeningen (leer- en werkvormen) om te ervaren hoe het is om het proces van veroudering te ondergaan.

De eerste oefening betreft het gebruik van een praatplaat over veroudering. Deze praatplaat wordt gebruikt om onderling met begeleiders het gesprek aan te gaan over het proces van veroudering en welke klachten optreden bij veroudering in het algemeen. Met behulp van deze praatplaat is het mogelijk om klachten te identificeren die horen bij veroudering in het algemeen, niet direct gerelateerd aan de verstandelijke beperking.
De tweede oefening betreft het gebruik van het ouderdomssimulatiepak GERT (GERonTologische simulator). Met behulp van dit ouderdomssimulatiepak krijgen medewerkers de mogelijkheid om de typische beperkingen van een ouder wordende cliënt te ervaren. De te simuleren beperkingen zijn: vertroebeling van de ooglens, vernauwing van het gezichtsveld, beperkt gehoor van hoge tonen, beperking van de beweging van het hoofd, stijfheid van gewrichten, verlies van kracht, beperking van het vastgrijpen en beperking van het coördinerend vermogen. Door het gebruik van het ouderdomssimulatiepak begrijpen medewerkers beter waarom ouder wordende cliënten soms moeizamer reageren en moeilijker bewegen.
De derde oefening is een spiegeloefening. Het idee van de oefening is relatief simpel; de begeleider probeert, terwijl hij/zij in de spiegel blijft kijken, de juiste weg in het doolhof te volgen. Een andere begeleider ondersteunt hierbij en geeft aanwijzingen hoe door het doolhof te komen. Deze oefening laat de begeleider die de oefening uitvoert voelen hoeveel inspanning het kost om gewone alledaagse bewegingen bewust te maken. Daarnaast laat deze oefening de begeleider die aanwijzingen geeft ervaren hoe het is om aanwijzingen te geven voor een simpele oefening en het hoofd koel te houden. Deze oefening leidt tot bewustwording van het proces van veroudering en wat dat voor de meest simpele dingen in het dagelijks leven betekent.

Praatplaat Veroudering VGN Academie Bron:
VGN Academie

Meer informatie

Hoe lang wordt de methode al gebruikt?

De bijeenkomst over het onderwerp veroudering is tot dusverre één keer gehouden. Er namen 12 begeleiders deel aan de bijeenkomst.

Hoe vaak wordt de methode gebruikt?

De bijeenkomst is tot dusverre één keer gehouden. Afhankelijk van de vraag op locatie wil de organisatie deze bijeenkomst vaker gaan houden.

Wat is de doelgroep?

De bijeenkomst is gehouden voor een team van 12 begeleiders binnen de doelgroep Moeilijk Verstaanbaar Gedrag (dit zijn ook cliënten met een verstandelijke beperking), waarbij naast het moeilijk verstaanbaar gedrag ook het ouder worden op de voorgrond komt te staan.

Wordt er geëvalueerd en wat komt daaruit?

De resultaten wat betreft leren en functioneren zijn nog niet in kaart gebracht. Wel ziet men terug dat het onderwerp van de bijeenkomst, de ouder wordende cliënt, nog steeds onderwerp van gesprek is op de werkvloer.

Is de methode wetenschappelijk onderbouwd?

Bij het ontwikkelen van de bijeenkomst is niet expliciet gebruik gemaakt van wetenschappelijke literatuur[1].

Wat zijn de benodigde investeringen?

Het is belangrijk om tijd te investeren in het ophalen van de wens en behoefte van het desbetreffende team. Voor de bijeenkomst rondom de ouder wordende cliënt zijn twee begeleiders nauw betrokken geweest bij het opzetten van de bijeenkomsten om ervoor te zorgen dat de bijeenkomst aansloot bij de wens en behoefte van het team.
Het ouderdomssimulatiepak GERT, dat onderdeel was van de bijeenkomst, moet aangeschaft worden door de organisatie.
De afdeling Leren en Ontwikkelen heeft tijd geïnvesteerd om de gedragskundige mee te nemen in hoe je een lesopzet voor een bijeenkomst maakt en waar de gedragskundige allemaal aan moet denken bij het opzetten van een bijeenkomst.

Welke randvoorwaarden zijn er?

Het is van groot belang om bij het team te toetsen waar de behoefte en wens van het team ligt. De bijeenkomst over de ouder wordende cliënt was ingegeven vanuit de vraag van het team. Dit maakt dat het leren tijdens de bijeenkomst vraaggestuurd van aard is. De beschikbaarheid van het ouderdomssimulatiepak GERT is van groot belang voor het succes van de bijeenkomst, omdat het ouderdomssimulatiepak het ervaringsleren in de praktijk brengt.

Welke praktische hulpmiddelen worden gebruikt?

Er is een draaiboek beschikbaar waarin de bijeenkomst over de ouder wordende cliënt in detail wordt beschreven.
De praatplaat die gebruikt wordt voor een van de werkvormen tijdens de bijeenkomst is publiekelijk toegankelijk en kan aangevraagd worden via de VGN academie.
Het ouderdomssimulatiepak GERT, dat gebruikt wordt voor een van de werkvormen tijdens de bijeenkomst, is beschikbaar binnen de organisatie.
De spiegeloefening die gebruikt wordt voor een van de werkvormen tijdens de bijeenkomst is op diverse plekken op het internet te vinden. De organisatie heeft een doolhoftekening en spiegel beschikbaar voor deze oefening.

Welke trainers, coaches of cursussen zijn beschikbaar?

Er is op dit moment een gedragskundige binnen de organisatie beschikbaar, die de bijeenkomst kan houden. Daarnaast is er een draaiboek beschikbaar voor collega’s binnen de organisatie die de bijeenkomst in de toekomst zouden willen organiseren.

Wat zijn voordelen van de methode?

Een voordeel van deze bijeenkomst is dat het onderwerp opgehaald is uit de praktijk en daardoor aansluit bij waar de begeleiders in de dagelijkse praktijk mee bezig zijn. Het wordt daardoor een levendige sessie en begeleiders kunnen met eigen casuïstiek werken.
Een ander voordeel is dat de bijeenkomst georganiseerd wordt voor het hele team. Door deze opzet kan het hele team teruggrijpen op de opgedane kennis gedurende de bijeenkomsten rondom de ouder wordende cliënt. Door deze bijeenkomsten kan het onderwerp ook makkelijker geborgd worden binnen het team dan in een situatie waarbij er maar één kennisdrager is die de bijeenkomst heeft bijgewoond.
De bijeenkomst wordt georganiseerd door twee gedragskundige binnen de organisatie, waardoor het een verhaal wordt vanuit de organisatie. Daarnaast halen deze gedragsdeskundigen zelf veel energie uit het organiseren van deze bijeenkomst, wat invloed heeft op hun baantevredenheid.

Wat zijn nadelen van de methode?

Het bijwonen van de bijeenkomst vraagt om een tijdsinvestering van de begeleiders. Dit betekent dat er een groot aantal begeleiders uitgeroosterd moet worden om de bijeenkomst bij te wonen. Daarnaast kost het op maat maken van de bijeenkomst tijd van de gedragskundige.

Waar is men het meest trots op bij het toepassen van de methode?

Men is het meest trots op het feit dat het onderwerp van de bijeenkomst over de ouder wordende cliënt nu nog steeds onderwerp van gesprek is.

Wat zijn verbetermogelijkheden?

De bijeenkomst rondom de ouder wordende cliënt moet nog beter geborgd worden binnen de organisatie. Het zou mooi zijn als het draaiboek van de bijeenkomst een plek krijgt binnen de organisatie waar alle gedragsdeskundigen toegang ertoe hebben.

Wordt de methode ook elders toegepast? Op welke schaal?

Deze specifieke bijeenkomst rondom de ouder wordende cliënt wordt niet elders toegepast, maar trainingen en werkvormen rondom het onderwerp/thematiek de ouder wordende cliënt worden wel binnen de sector toegepast.

Suggesties voor andere organisaties die aan de slag willen met deze methode

Zorg voor een gedegen voorbereiding, waarbij het uitgangspunt een vraagstuk of onderwerp is dat leeft binnen het team. Op deze manier kun je met de maatwerk leveren en inspelen op de belevingswereld van het team.

Bronvermelding

[1] Wel is er een aantal aanknooppunten:

Vanuit de Stichting Kwaliteitsimpuls Langdurige Zorg (SKILZ) wordt er sinds 2023 gewerkt aan een richtlijn voor 'Veroudering bij mensen met een verstandelijke beperking': https://skilz.nu/skilz-richtlijnen/veroudering-bij-mensen-met-een-verstandelijke-beperking/
Vanuit de VGN academie is er een leertraject over de ouder wordende cliënt en dementie. Hier wordt ook de praatplaat gebruikt die in de bijeenkomst terug komt: https://www.vgnacademie.nl/home/nl-nl/shop/page/5/catalogus-voor-professionaliteit
De inzet van het ouderdomssimulatiepak is wetenschappelijk gestaafd; in 2009 is GERT ontwikkeld door Wolfgang Moll. Zie https://www.age-simulation-suit.com/
De spiegeloefening is een oefening die ook gebruikt wordt bij mensen met hersenletsel. Geen direct bewijs hiervoor te vinden.

Bron

Sherpa