Technologie zelf ervaren als zorgverlener

Wat voel jij daarbij?

‘Voor zorgverleners is het waardevol om het gebruik van bepaalde technologieën ook zelf te ervaren. Als zorgverleners weet je hoe cliënten de technologie gebruiken, maar heb je het ooit zelf ervaren? Neem bijvoorbeeld een knop om iets in werking te zetten. Wat ervaar je als je in bed ligt, zelf niets kunt, en ineens een knop krijgt die je moet bedienen? Hoe voelt het als de knop lastig bereikbaar is? Hoe voelt bediening van de knop als je trilt door een tremor?

Dat kan een gevoel van onveiligheid geven bij zorgvragers. Het zou goed zijn als je je daarvan als zorgverleners bewust wordt, door het zelf te ervaren.’

Frustratie en afhankelijkheid

Ruud geeft nog een paar voorbeelden: ‘Heb je als zorgverlener al eens ervaren hoe het voelt om je telefoon met een blaas-zuigbediening aan te sturen? Lukt dat of ervaar je dan frustratie bij het gebruik ervan? Heb je er hulp bij nodig? Hoe voelt dat? En hoe is het om technologie te gebruiken vanuit een rolstoel? Bijvoorbeeld, waar zit de functie voor het openen van een elektrische deur en is de deur dan lang genoeg open, zodat je tijd hebt om er doorheen te rijden?

Wij besteedden hier in een project van Siza aandacht aan, omdat weinig medewerkers zelf ervaren hoe deze handelingen voelen. Daar moesten we wel een rolstoel voor huren, want de rolstoelen zijn altijd in gebruik door cliënten en dus niet altijd beschikbaar.’

Uitproberen met cliënten

‘Heb je op een groep veel cliënten met dezelfde technologie, bijvoorbeeld een spraakcomputer, laat medewerkers of stagiaires het dan ook eens proberen. En neem de cliënt daarin mee, want zij zijn de ervaringsdeskundigen en weten hoe het is.'

Weten hoe iets werkt

‘Medewerkers vragen van alles aan bij ergotherapeuten. Na levering moeten cliënten daar meteen mee aan de slag. De leverancier, ergotherapeut of logopedist zijn dan vaak betrokken bij de hulp aan cliënten, maar zorgmedewerkers nauwelijks. Ze hebben daar ook weinig tijd voor en kennen vaak alleen de basiszaken. Bijvoorbeeld hoe een apparaat opgeladen moet worden. Cliënten vinden dat soms frustrerend. Zorgteams worden vaak verrast met nieuwe technologie.’

Het hele team betrekken

‘Zorginstellingen die het goed voor elkaar hebben, nemen bij de invoering van nieuwe technologie het hele team mee. Zij denken na over wat de cliënt ervaart en wat dat betekent voor de begeleiding. Bij invoering van een spraakcomputer lezen medewerkers zich al van tevoren in, in de werking van het apparaat. Hoe communiceert dat en hoe gaan we het straks aanpakken? Hoeveel tijd kost het en waar loop je tegenaan? Een spraakcomputer is een van de moeilijkste apparaten qua invoering. Het vervangt namelijk niet de stem, het is een geheel nieuwe manier van communiceren. Ik zou zo’n werkwijze graag in ieder technologieproject terugzien.'

Innovatie impuls

Met de Innovatie-impuls Gehandicaptenzorg van het programma Volwaardig leven wil het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) het voor cliënten en zorgverleners gemakkelijker maken om technologie toe te passen.

‘Bij de Innovatie Impuls maken we nu vaak een demonstratie-opstelling. Daarmee kunnen medewerkers zelf oefenen en zien hoe iets werkt. Om daarna de cliënt goed te begeleiden bij de invoering. Zo ontdekken ze zelf ook allerlei dingen bij het gebruik van technologie. Dat geeft vaak een leuke beweging in de groep. Er ontstaat energie. Bij testbijeenkomsten zeg ik daarom altijd tegen zorgverleners: "Probeer het zelf ook eens!"’

Ervaringsleren gebruiken bij het ontwerpen

‘We werken ook vaak met mockups (testversies). Zo richtten we in een gebouw een woning in met technologie verwerkt in het interieur. Cliënten bekeken één voor één hoe het appartement er uit zag en ze probeerden de technologie in de woning uit. Daarna konden ze vertellen wat ze ervan vonden en wat ze erbij dachten. Een mockup kun je op allerlei creatieve manieren maken, zelfs van karton. Het gaat erom dat je zorgt voor een beeld dat mensen voor zich kunnen zien. Dat bereik je al met simpel en creatief denken.'

Spelen met Lego

‘Als je vraagt aan zorgverleners hoe technologie moet werken is dat een moeilijke vraag. Het werkt beter als ontwerpers, zorgprofessionals en cliënten samen scenario’s (beschrijvingen) maken. Zo kun je technologie verwerken in een verhaalvorm, waarbij cliënt en medewerker het verhaal (na)spelen met Lego. Vraag daarbij: Hoe doen jullie dat? Wat vind je er goed gaan en wat niet? Met behulp van Lego zien ze verschillende situaties voor zich. Wat hen opvalt, noteren ze op post-its. Op die manier gebruik je de ervaringen van zowel zorgprofessionals als cliënten voor de aanscherping van scenario’s. Bij ontwerpen is Lego een handig hulpmiddel. Medewerkers en cliënten kunnen zich beter inleven als zij het voor zich zien. Dat helpt enorm bij het accepteren van een nieuw ontwerp. En bovendien, het is gewoon leuk!’

Techniek zelf ervaren als zorgverlener is kortom enorm waardevol voor een beter begrip van de leefwereld van jouw cliënt, waardoor jouw zorg nog beter aansluit.

Lees ook over ervaringsleren in het onderwijs