Stel je vraag aan
onze AI-assistent
Naar hoofdinhoud Naar footer

Aan de slag met praktische tips voor meer duurzame zorg

Gepubliceerd op: 28-01-2025

Laatst bijgewerkt op: 30-01-2025

Tips uit de zorgpraktijk helpen om duurzame zorg concreet en overzichtelijk te maken. Bijvoorbeeld cliënten aanmoedigen om te wandelen in het bos of aan zee. Of de tip aan medewerkers om zuiniger te zijn met elektriciteit en gebruik van de verwarming. De beste tips uit onderzoek en de praktijk vind je hier op een rij.

Zorgprofessionals blijken het meest actief op het bevorderen van gezondheid van cliënten. Op het gebied van afval verminderen bij medicijngebruik zijn zorgprofessionals het minst actief. Vaak zijn degenen die nog niet actief zijn op het gebied van duurzaamheid, dat wel van plan. Dit blijkt uit onderzoek van Vilans over duurzaamheid in de langdurige zorg. De 5 pijlers van de Green Deal 3.0 zijn hierbij als startpunt genomen. In dit onderzoek staan veel handige tips. Ook delen zorgorganisaties regelmatig hun beste tips en voorbeelden met ons.

Per pijler zijn de voorbeelden, ervaringen en beste tips voor je gebundeld. Dit overzicht wordt steeds aangevuld. Neem dus regelmatig een kijkje voor inspiratie! Meer informatie over het onderzoek lees je bij ‘Over het onderzoek’.

Wat zijn de 5 pijlers van de Green Deal 3.0?

Dit zijn de 5 pijlers van de Green Deal 3.0:

  1. Gezondheidsbevordering: mensen proberen gezond te houden met aanmoediging en een gezonde omgeving.
  2. Kennis en bewustwording: weten hoe het werk invloed heeft op het klimaat, de natuur en onze gezondheid.
  3. CO₂-reductie: minder stoffen uitstoten die slecht zijn voor het klimaat.
  4. Circulariteit: zuiniger zijn met de materialen en grondstoffen die we gebruiken, en meer hergebruiken.
  5. Medicijnen: zorgen dat het maken en gebruiken van medicijnen minder watervervuiling en andere milieuschade geeft.

De beste tips voor duurzame zorg

  1. Moedig cliënten aan om te gaan wandelen in het bos of aan zee.
  2. Stimuleer gevarieerd, vers eten met minder zout en seizoensproducten uit de streek. Zorg ervoor dat je zo weinig mogelijk weg hoeft te gooien.
  3. Maak een aantrekkelijke tuin met bijvoorbeeld fruitbomen, bloemenweides en kruiden. Dat helpt bij de biodiversiteit. Ook kun je nadenken over bijenkasten. De honing kun je zelfs inzetten voor wondzorg.
  4. Nodig collega’s uit om samen te sporten of te fietsen naar het werk. Organiseer bijvoorbeeld een speciale ‘Fiets naar je werk’ week.

Lees het artikel van Carintreggeland over hoe zij duurzaamheid aanpakken: ‘Duurzaamheid integreer je door simpele keuzes te maken

  1. Geef het goede voorbeeld aan cliënten om hen ook in duurzaamheid mee te nemen. Als zorgmedewerker neem je een belangrijke plek in hun wereld in. Bijvoorbeeld door zoals Carintreggeland mee te doen aan de ‘Week van de energie’ en cliënten hierin te betrekken, zoals een puzzel oplossen.
  2. Creëer bewustwording door gesprekken te voeren, bijvoorbeeld over watergebruik. Tips over hoe je het gesprek voert, kun je bijvoorbeeld in een boekje zetten, zoals de Hartekamp Groep gedaan heeft.
  3. Geef tips op intranet over vitaliteit, en geef aandacht aan positieve gezondheid voor cliënt en medewerker. Bijvoorbeeld door te wijzen op wat er wel mogelijk is en oog te hebben voor het welzijn van de ander. 
  4. Zet de R-ladder in om de meest duurzame keuze te maken. Voorbeeld: Wat doe je met spullen? Kies uit: ermee stoppen, verminderen of hergebruiken. Of zet de ladder in bij het gesprek over handschoenengebruik. Zo bleek bij Carintreggeland dat dat minder kon. 

Lees ook de aanpak en tips van de Hartekamp Groep. Bijvoorbeeld over gesprekken voeren: ‘Een duurzame bedrijfsvoering gaat over anders kijken

  1. Wees zuiniger in het gebruik van elektriciteit en de kachel, vooral door medewerkers op kantoor.
  2. Zorg voor zo min mogelijk reisafstand in de thuiszorg. En faciliteer elektrisch rijden en fietsen.
  3. Investeer in een goede fietsenstalling en warme winterjassen in plaats van meer parkeerplaatsen.
  4. Laat bestellingen tegelijk aanleveren. Of werk met minder leveranciers of 1 leverancier voor boodschappen.
  5. Laat anderen het verschil zien. Voorbeelden:
  • Hoeveel de verlaging van kosten is bij bewuste inzet van materialen.
  • Hoe vaak een vrachtwagen minder hoeft te rijden bij vaste leverdagen, zoals 1 keer per maand in plaats van 1 keer per week.
  • Hoeveel de verlaging is van de CO₂-uitstoot.
  • Organiseer een workshop over het berekenen van je CO₂-voetafdruk. Ga hierbij in op wat het inhoudt en wat moet je doen om die voetafdruk te verkleinen. Bekijk de workshop ‘Bereken je CO₂-voetafdruk’ op de website van Milieu Centraal
  1. Maak een plan per locatie om afval te voorkomen en te verminderen. Denk bijvoorbeeld aan minder voorraad aanhouden vanwege de houdbaarheidsdatum. En printerpapier 2 keer gebruiken.
  2. Maak gebruik van ruilkasten voor spullen, zoals spellen en boeken. Als je er iets uithaalt, leg je er ook iets in.
  3. Koop duurzamer in. Bijvoorbeeld door materialen uit te lenen of tweedehands in te kopen in plaats van (nieuw) aanschaffen.
  4. Doe pilots om incontinentiemateriaal her te gebruiken of afval te scheiden.
  5. Knap oud spelmateriaal op.
  6. Doe iets leuks samen, bijvoorbeeld de straat afvalvrij maken.
  7. Wijs leveranciers erop dat spullen die nog goed zijn niet vervangen hoeven te worden.
  1. Breng ongebruikte medicijnen die niet over de datum zijn naar de apotheek.
  2. Spoel geen medicijnen door het toilet.
  3. Kennis verspreiden onder collega's over de impact van medicatie op het milieu en oppervlaktewater.

Duurzaamheid bespreken met je team. Hoe pak je dat aan?

Een voorbeeld uit de praktijk: 

Bij een presentatie aan de afdeling vroegen we wie duurzaamheid belangrijk vindt. Niet iedereen stak de hand op. Daarna lieten we iedereen staan en stelden we een aantal vragen. Je moest weer gaan zitten als je het er niet mee eens was. De stellingen hadden te maken met de effecten van de klimaatcrisis, zoals:

  • Ik vind gezondheid van mijn cliënten/naasten/mezelf belangrijk.
  • Ik vind schone lucht belangrijk.
  • Ik vind toegang tot schoon drinkwater belangrijk.
  • Ik vind geen verhoogde kans op malaria/dengue/mentale problemen belangrijk.

Iedereen bleef (uiteraard) staan. Toen zeiden we: Iedereen die nog staat, vindt duurzaamheid dus belangrijk. Echt een wow-moment!

Aan welke kennis hebben zorgprofessionals behoefte?

Uit de vragenlijst van het onderzoek blijkt dat zorgprofessionals op de werkvloer behoefte hebben aan praktische kennis en handelingen hoe ze dingen anders kunnen doen. Hoe verminderen ze bijvoorbeeld medicijnafval of gebruik van handschoenen? Dit vraagt om helder beleid vanuit de organisatie en wellicht ook landelijk.

Ze zoeken daarnaast naar kennis om collega’s mee te kunnen nemen. Bijvoorbeeld:

  • Simpele tips en advies om cliënten te betrekken bij duurzaamheid, bijvoorbeeld in spelvorm.
  • Cijfers over wat duurzame zorg echt oplevert en bespaart op basis van resultaten van onderzoeken met voorbeelden.
  • Informatie hoe andere organisaties het aanpakken.
  • Kennis over duurzame zorg is op 1 centrale plek te vinden, het liefst in tekst, video of beeld.

Over het onderzoek

Vilans heeft in de ouderenzorg en gehandicaptenzorg onderzoek gedaan naar duurzaamheid. 316 zorgprofessionals hebben hieraan meegedaan, met name verpleegkundigen, verzorgenden, begeleiders, stafmedewerkers en duurzame zorgcoördinatoren. Zij hebben vragen beantwoord wat ze binnen hun organisatie doen aan duurzaamheid en welke kennisvragen zij nog hebben over dit onderwerp. Meer weten? Ontdek meer over duurzame zorg.

Vilans blijft op zoek naar goede tips en voorbeelden over duurzame zorg om dit artikel aan te vullen. Heb jij een gouden tip of een mooi initiatief? Mail het naar Nathalie Stolwijk via: n.stolwijk@vilans.nl

Deel deze pagina via:

Stel je vraag aan