Plantaardige voeding, gezond voor mens en planeet: ga aan de slag met 10 tips

Hoezo, gezond voor mens en planeet?

Eiwittransitie is de overgang van de consumptie van dierlijke naar meer plantaardige eiwitten. Een waardevolle ontwikkeling, vindt de Gezondheidsraad: ‘Opschuiven naar een voedingspatroon met meer plantaardige en minder dierlijke eiwitten is beter voor het milieu en gezonder voor de meeste Nederlanders.’ Na onderzoek stelt de raad dat de overgang van 60% naar 40% dierlijke producten in ons eetpatroon gezondheidswinst betekent én naar schatting 25% minder impact op het milieu. Een meer plantaardig voedingspatroon bevat onder andere minder verzadigd vet en meer vezels. Daardoor wordt het risico op diabetes, hart- en vaatziekten en kanker kleiner.

Het Voedingscentrum stelt dat een voedingspatroon zonder vlees zorgt voor een lagere broeikasgasuitstoot dan het gemiddelde voedingspatroon.

10 tips voor wie meer plantaardig voedsel wil aanbieden

Vier deskundigen geven tips en voorbeelden uit de praktijk. Meintje van Dijk ondersteunt zorgorganisaties in hun overgang naar meer plantaardige voeding. Diëtist Wendy Walrabenstein onderzocht het effect van een plantaardig leefstijlprogramma op mensen met reumatische aandoeningen bij Reade, centrum voor reumatologie en revalidatie. Lies Cuppers werkt bij de Alliantie Voeding in de Zorg en het programma ‘Goede Zorg Proef Je’. Dianne de Wild is adviseur duurzame zorg bij GGZ Nederland. Tien van hun tips:

1. Begin gewoon en houd het vooral leuk.
2. Verbied niets, maar verleid. Dus niet: nee, we hebben geen kroketten meer. Maar: proeft u deze groentekroket eens, iedereen is er dol op!
3. Vervang rundersoepballetjes door bonen of vegetarische balletjes, een enorme milieuwinst.
4. Denk eens aan linzen. Heerlijk in soep of salade en supergezond, met véél vezels en eiwitten.
5. Serveer eens fruit of sojayoghurt in plaats van zuiveltoetjes.
6. Maak de vleesporties iets kleiner.
7. Vermijd het woord ‘vegetarisch’: in plaats van ‘vegetarische nasi’ zet je ‘Indonesische nasi met een eitje, kroepoek en satésaus’ op het menu.
8. Zijn de keukenmedewerkers nog niet overtuigd? Ga samen proeven bij een organisatie die al verder is.
9. Bij een buffet: denk na over de presentatie. De salades op mooie schalen op ooghoogte, de saucijzenbroodjes iets verder naar achteren.
10. Begin klein, bijvoorbeeld met eens per week een plantaardig alternatief op het menu. En vier zulke stappen, hoe klein ook.

Twee voorbeelden uit de praktijk:

Zorggroep Noordwest-Veluwe is gewoon begonnen

'Bij ouderenzorgorganisatie Zorggroep Noordwest-Veluwe eten bewoners nog maximaal twee dagen per week rood vlees en minimaal anderhalve dag plantaardig (één dag helemaal plantaardig en één dag deels vlees, deels een alternatief). Ook hebben ze de porties vlees verkleind. Binnen enkele maanden wist de organisatie 60% CO₂-vermindering op hun vleesinkoop te bereiken, superveel!' Enthousiast vertelt Meintje van Dijk enthousiast over de resultaten die zorginstellingen bereiken op het gebied van eiwittransitie. 

Zij ondersteunt hierbij. 'Het is niet zo ingewikkeld, als je maar gewoon begint. Met een dagje minder vlees kun je al veel verschil maken.' Wat de cliënten ervan vinden? 'De gasttevredenheid gaat vaak juist omhoog bij meer lekker bereide groenten op het bord.'

Reade: van saucijzenbroodje tot salade

Saucijzenbroodjes. Die ruikt diëtist Wendy Walrabenstein soms nog als ze aan Reade, centrum voor reumatologie en revalidatie denkt. ‘Dat was vroeger, we zijn nu zeven jaar verder. Die broodjes zijn inmiddels geschrapt. Kroketten zijn er nog wel, maar je moet wel beter zoeken dan vroeger’, lacht ze. Hoe dat ging? ‘Het begon bij een eet-experiment met medewerkers en mijn promotieonderzoek. Dat onderzoek liet zien dat plantaardig eten, regelmatig bewegen en leren omgaan met stress een effectieve behandeling is voor reuma- en artrosepatiënten. Ik voerde dit onderzoek uit bij Reade, dat zich intussen ontwikkelde tot voorloper op het gebied van plantaardige voeding.’

Het succes van de overstap van Reade naar een meer plantaardig voedingsaanbod voor medewerkers en cliënten zit er vooral in dat het initiatief van de medewerkers en niet van het bestuur kwam, stelt Wendy. ‘Het begint bij de medewerker. Het gaat om kleine stapjes, om verleiden. Zo’n prachtig opgemaakte schaal groente – daar schep je vanzelf van op.’

Weerstand erkennen en doorbreken

Wil jij ook aan de slag met plantaardige voeding? Grote kans dat je binnen je organisatie af en toe op weerstand stuit. Hoe ga je daarmee om? Drie extra tips:

1. Erken die weerstand.
2. Deel keiharde cijfers met het bestuur: gezondheidswinst, milieuwinst, financiële winst.
3. Laat collega’s en cliënten het ervaren, proeven! Vanuit enthousiasme krijg je mensen mee.

Meintje: ‘Zoek uit waar de weerstand zit en erken die. Wat houdt mensen tegen, wat vinden ze moeilijk? Wie nog niet weet hoe lekker plantaardig eten is en hoe je het klaarmaakt, wil inderdaad niet. Vertel over het doel van de verandering, behoud keuzevrijheid en: geef mensen de tijd om te wennen. Vergeet niet dat het menselijk brein een natuurlijke voorkeur heeft voor het bekende en vertrouwde. Het kost tijd om nieuwe gewoonten te vormen en verandering te omarmen.’ Wendy: ‘Bij Reade kostte het zeven jaar met ups en downs.’ Dianne: ‘Gezondere voeding is niet meer dan logisch. Twijfel niet, begin!’

Je doet het niet alleen!

Benut de kennis en expertise van de vele initiatieven die er al zijn. Vraag ook je brancheorganisatie. Ook een aantal leveranciers helpt hun klanten op weg. Kijk eens op:

• Goede Zorg Proef Je
• Greendish
• Physicians Association for Nutrition
• Plants for Health Leefstijlprogramma
• Zelf aan de slag met duurzaamheid in de zorg