DisDAT

Gepubliceerd op: 20-09-2021

Laatst bijgewerkt op: 03-07-2023

Herken (mogelijke dementie) door ongemak bij een cliënt in kaart te brengen. Ongemak kan verborgen zijn, maar is nooit stil. Breng signalen van ongemak in kaart bij mensen met een communicatieve beperking om vanuit daar, met goede observatie te kunnen achterhalen waar het ongemak vandaan komt (pijn, stress of iets anders). De DisDAT-NL is de Nederlandse versie van de Distress and Discomfort Assement Tool.

Veranderingen in gedrag kunnen meerdere oorzaken hebben. Pijn wordt bijvoorbeeld regelmatig pas laat (h)erkend bij mensen met weinig communicatiemogelijkheden, terwijl dit belangrijke differentiaal diagnose voor dementie is. Met de DisDAT kun je door middel van observatielijsten de persoonlijke signalen van ongemak in kaart brengen, om zo beter zicht te krijgen op de oorzaak.

Casus

Joke is 69 jaar en heeft het syndroom van down. Ze gaat langzaam achteruit, maar bleef wel de dingen doen die ze altijd deed. Tot het moment dat zij viel en haar knieschijf brak. Mevrouw werd minder mobiel en na verloop van tijd merkten de begeleiders een verandering in gedrag. Zij ging haar vaste rituelen wat loslaten, ze was vermoeider, viel op de stoel soms in slaap of stond ze ineens ’s avonds onder de douche. Wat zou de oorzaak zijn? Zou mevrouw last hebben van pijn of is er misschien sprake van dementie?

Aan de slag

De DisDAT is een lijst die begeleiders en naasten helpt hun vermoedens en gedachten in kaart te brengen en zo hun onderbuikgevoelens te onderbouwen. De DisDAT gaat uit van de aanname dat ongemak meerdere oorzaken kan hebben, waaronder pijn. Samen ga je op zoek wat de oorzaak is van het ongemak bij de persoon met een communicatie beperking.

Dit doe je door eerst ieder voor zich (begeleiders en naasten) de signalen van ongemak in kaart te brengen met de vragenlijst. Gevonden signalen worden samengevat in een “ongemak paspoort” waarbij signalen van een cliënt bij tevredenheid en bij ervaren ongemak naast elkaar worden beschreven.

Bij vermoeden van ongemak maak je gebruik van een van de observatielijsten in Excel. Het is mogelijk om per dag of per tijdstip te scoren wat het ervaren ongemak is. Ook kan je een algemene lijst bijhouden waarin je iedere keer dat je ongemak vermoed je bevindingen noteert. Door je observaties daarna te bespreken kan je de bron van het ongemak proberen te achterhalen en vervolgens te verhelpen.

Onderbouwing

De DisDat-NL is gebaseerd op research-based kennis (kennis op basis van onderzoek) en practice-based kennis (kennis op basis van praktijkervaringen).

De DisDAT is in de jaren 90 in het Verenigd Koninkrijk ontwikkeld om signalen van ongemak te identificeren bij mensen met ernstige communicatieve beperkingen. De DisDAT is in 2020-2021 binnen stichting Prisma vertaald in het kader van de proeftuin (H)erken jij dementie. Op basis van hun ervaringen en in overleg met de ontwikkelaars van de DisDAT zijn een aantal wijzigingen ten opzichte van de originele lijst overgenomen. Ook hebben zij een Excelversie gemaakt van de observatielijsten, zodat deze gebruiksvriendelijker werden.

Irma Jooren - verpleegkundig specialist
Marieke Maas - verpleegkundige niveau 5
Merel Boumeester - teamleidster
Janneke Fest - psycholoog
en tijdens haar stage sloot Melissa Degenhardt - inmiddels orthopedagoog ook aan
Michael Echteld - projectleider palliatieve zorg

De originele versie is doorontwikkeld op basis van onderzoek. De Nederlandse vertaling is getest in de Praktijk, door zorgorganisatie Prisma.