Gesprekstool Wat is er?

Gepubliceerd op: 04-10-2021

Stap voor stap een goed gesprek met iemand die stress ervaart. Wat is er? is een praktische tool om als begeleider stap voor stap in gesprek te gaan met een cliënt die ergens mee zit of stress ervaart. Wat is er? bestaat uit een set gesprekskaarten en een toelichting. De gesprekstool is ook te gebruiken met of door naasten.

Hoe gebruik je de tool?

De tool is bedoeld om de cliënt zich beter te laten voelen vanuit zoveel mogelijk eigen regie. Aan de hand van een aantal stappen gaan de begeleider en cliënt met elkaar in gesprek. In het gesprek probeer je zoveel mogelijk inzicht te krijgen in wat de cliënt ervaart, en wat de cliënt zelf kan. Jullie blijven zo dicht mogelijk bij de werkelijkheid. Bij iedere stap hoort een aantal kaarten met vragen.

Print de kaarten uit of laat ze zien via je beeldscherm. Uit ervaring blijkt dat sommige cliënten het fijn vinden om op de kaarten te kunnen tekenen. De vragen op de kaarten helpen om het gesprek te voeren. Je kunt de vragen ook op een andere manier stellen. Kijk vooral wat goed aansluit. Het belangrijkste is dat er een goed gesprek ontstaat vanuit rust en aandacht.

Casus

Luuk (24) zit niet lekker in zijn vel. Hij heeft weinig gegeten en zegt niks, terwijl hij meestal opgewekt zit te kletsen aan tafel. Je denkt dat Luuk ergens mee zit. Wat is er gebeurd? Hoe kan Luuk zich beter gaan voelen?

Ervaringen

Zorgprofessional: 'Het helpt om stap voor stap een gesprek te hebben waarin de cliënt echt centraal staat. Ik ben me er altijd van bewust dat ik soms te snel wil. Op deze manier bewandel je alle stappen en kom je sneller bij de kern. Je bespreekt het hele geheel. De cliënt kan actief meedoen aan het gesprek, ook door hem te laten tekenen. Ik merkte dat dit hem ook hielp om bij het onderwerp te blijven, niet af te wijken.'

Cliënt: 'Voor het gesprek voelde ik me zenuwachtig omdat ik de papieren niet kende. Als ik iets niet ken, vind ik het spannend. Na het gesprek voelde het leeg in mijn hoofd. Ik heb alles met mijn begeleider op kunnen schrijven en tekenen. We hebben goede afspraken gemaakt.'

Stappen van 'Wat is er?'

Stap A: begin het gesprek

In deze stap bepalen jullie samen waar je het over wilt hebben.

Stap B: waarnemingen en feiten

Het doel van deze stap is dat de cliënt de situatie beschrijft, precies zoals het is gebeurd.

Stap C: gedachten en gevoelens

Het doel van deze stap is dat de cliënt vertelt wat hij/zij tijdens de situatie (stap B) dacht en voelde.

Stap D: wat helpt?

In deze stap onderzoeken jullie wat de cliënt helpt om zich beter te laten voelen.

Stap E: wat ga je doen?

Het doel van deze stap is om tot heldere acties en afspraken te komen.

Stap F: afronding

Je rondt het gesprek af door te vragen hoe de cliënt zich nu voelt.

Aan de slag!

Wil je meteen aan de slag met de gesprekstool? Download dan het materiaal onderaan de pagina bij Downloads.

Onderbouwing

Onderzoek

In de gesprekstool ‘Wat is er?’ combineren we een aantal principes waarvan we weten dat deze helpen bij het voeren van een goed gesprek, of bijdragen aan het verminderen van stress. Dit zijn:

Luisteren naar de ander en gedeelde aandacht
(Visuele) ondersteunde communicatie
Stap voor stap
Feitelijk beschrijven wat er is gebeurd
Benoemen wat je denkt en voelt
Ontdekken wat anders kan
Concrete vervolgstappen benoemen
Vergroten van gevoel van eigen regie

Het ontwikkelproces van ‘Wat is er?’ is los gebaseerd op elementen uit Theory U en Design Thinking. Na een eerste verkennende fase (waarnemen en empathisch luisteren) hebben we in co-creatie een eerste prototype gemaakt. Het prototype is door verschillende eindgebruikers (cliënten, begeleiders, en ervaringsdeskundigen) getest. Met die ervaringen hebben we de tool aangepast en weer opnieuw getest. En vervolgens weer aangepast tot het eindresultaat wat het nu is.

Bruikbaarheid

Practice-based kennis: Kennis op basis van onderzoek naar de werkzaamheid.
Practice-based kennis: Kennis op basis van praktijkervaringen.

De gesprekstool ‘Wat is er?’ is ontwikkeld door Vilans in samenwerking met Spelpartners en het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Over Begeleiding à la carte

Deze aanpak is ontwikkeld in het vernieuwingstraject Begeleiding à la carte van Volwaardig leven [2019-2021) van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Zorgaanbieders werkten aan hun eigen aanpak voor vernieuwing van persoonsgerichte zorg in de gehandicaptensector.