'Iedere avond een liedje voor het slapen gaan'

Door corona mochten in het voorjaar van 2020 mensen met een beperking even geen bezoek ontvangen op hun woonlocatie. Tenzij er sprake was van een ernstige situatie. Ineens moesten naasten en bekenden digitaal contact zoeken met bewoners met een beperking. Dit bood kansen om te kijken naar hoe zij digitaal contact hebben ervaren.

Digitaal op bezoek

Op verzoek van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) is het onderzoek Digitaal op bezoek gestart. Het onderzoek is een samenwerking tussen belangenvereniging KansPlus en vier Academische Werkplaatsen. Hoe wordt digitaal contact ervaren? En: kan digitaal contact in de toekomst ook zinvol zijn? Het waren twee vragen waar zij onder andere graag antwoord op wilden.

Contact tussen naasten en mensen met een beperking

Het onderzoek richtte zich op het contact tussen mensen met een beperking die op een woonlocatie verblijven en hun sociale netwerk. De onderzoekers gingen in gesprek met mensen met een beperking zelf. Maar ook met naasten, bezoekvrijwilligers, begeleiders en managers. 

'Even inbellen om elke avond welterusten te zeggen'

Toch zijn er voordelen. Linda: ‘Zeker aan het begin van corona was er een tijd geen of heel beperkt contact mogelijk. Digitaal contact kon toen de eenzaamheid wat verzachten voor sommige mensen. Ook kan het waardevol zijn voor naasten die ver weg wonen. Daarnaast kan het digitaal contact het echt contact versterken. Het kan ervoor zorgen dat je ook wat vaker korte contactmomentjes hebt. Zo zijn er naasten die elke avond even digitaal inbellen om welterusten te zeggen. Of samen met de bewoner een liedje te zingen, of uit een boek voorlezen. Veel mensen gaven aan ook na corona door te gaan met digitaal contact. Maar dan wel als aanvulling op echt contact.’

Mensen met EMB

Het onderzoek richtte zich op mensen met verschillende beperkingen. Van mensen met een lichte beperking, tot ernstige meervoudige beperkingen (EMB). ‘Mensen met een EMB gebruiken vaak geen of weinig gesproken taal’, vertelt senior onderzoeker Annet ten Brug van de Academische Werkplaats voor mensen met EMB. ‘Sommigen gebruiken vooral lichaamshouding en uitdrukkingen op hun gezicht. Dat zie je minder goed via een schermpje. Ook kan het voor hen lastig zijn om het idee van digitaal contact goed te begrijpen. Zo sprak een bewoner met zijn broer via de telefoon van zijn begeleider. Daarna dacht hij dat zijn broer nog steeds in de broekzak van de begeleider zat.’

'Dit vraagt om ondersteuning op maat'

Dit neemt niet weg dat digitaal contact ook kan werken bij mensen met EMB. Annet: ‘Eén van onze aanbevelingen is dat je echt per persoon moet kijken hoe hij reageert. Daarnaast hangt het ook af van hoe je digitaal contact vormgeeft. Dat hoeft namelijk niet een gesprek te zijn. Er zijn ook andere creatieve manieren. Zoals Linda al eerder vertelde, kan het ook gaan om het zingen van een liedje samen.'

'Het helpt om van tevoren te oefenen'

Linda: 'Soms is er namelijk meer mogelijk dan je in eerste instantie denkt. Daarnaast is voorbereiding belangrijk. Het werkt om het bijvoorbeeld eerst een paar keer te oefenen. Door corona moesten mensen ineens digitaal bellen. Omdat ze dat niet gewend waren, leverde dat soms een negatieve ervaring op. En dan willen mensen daarna liever niet meer. De kunst is om het niet te snel op te geven. Maar respecteer het wel als mensen het echt niet willen.’

'Kijk wat je eruit wilt halen samen'

Soms zijn er ook aanpassingen mogelijk. Linda: ‘Je kunt ook letters op een telefoon groter zetten. Of de naam van een contactpersoon vervangen door een foto. Het is fijn als mensen met een beperking zoveel mogelijk zelf kunnen doen. Kijk vooral ook wat nodig is in begeleiding. De één kan het na een paar keer oefenen alleen. De ander heeft blijvende begeleiding nodig. Overleg en beslis samen met de bewoners en naasten wat de beste aanpak is. Kijk vooral ook wat je eruit wilt halen samen.’

'Meedoen betekent digitale vaardigheden ontwikkelen'

Het onderzoeksproject is tot slot een oproep om digitaal contact uit te proberen. Linda: ‘We leven in een samenleving die steeds digitaler wordt. Mensen met een beperking willen goed mee kunnen doen. Daarom hebben zij ook recht op het ontwikkelen van hun digitale vaardigheden. Dat vraagt van organisaties om dat goed te begeleiden en te organiseren.’ 

'Organisatie moet ook zorgen voor voorwaarden'

Annet: ‘We hebben bij iedereen een vragenlijst afgenomen. Eén van de vragen was of er ook goed internet aanwezig was. Daaruit is gebleken dat niet alle woonvoorzieningen goed stabiel internet hebben overal. Het is belangrijk dat per organisatie duidelijk is wie daarvoor verantwoordelijk is. Dit geldt bijvoorbeeld ook over het zorgdragen voor voldoende laptops. Niet elke bewoner beschikt immers over een eigen mobiele telefoon. Dit soort aanbevelingen hebben we ook in onze handreiking opgenomen. Zodat organisaties weten welke randvoorwaarden nodig zijn.’

Ook aan de slag met digitaal contact?

• Bekijk de website Digitaal op Bezoek. Hier vind je informatie, tips en inspiratie voor begeleiders, naasten en bewoners. Ook is er informatie voor managers en beleidsmakers. 
• Bekijk de handreiking Digitaal op bezoek over hoe je aan de slag kunt met digitaal contact. De handreiking informeert, inspireert en helpt bij het maken van keuzes. 
• Lees ook eens het artikel ‘Inzet van beeldzorg bij Triade Vitree’