Met Andere Ogen-methode; Stilstaan bij vrijwillige en onvrijwillige zorg

Gepubliceerd op: 24-09-2022

Met Andere Ogen is een laagdrempelige methode om stil te staan bij vrijwillige en onvrijwillige zorg voor mensen met een verstandelijke beperking en in de ouderenzorg. Door middel van observatie en uitwisseling met collega’s kijk je vanuit verschillende perspectieven naar de zorg voor cliënten en de ondersteuning van professionals.

In de Met Andere Ogen-methode vorm je met je eigen team sámen een onderzoeksteam. Twee teamleden gaan observeren bij collega-woningen. De observatoren gaan op zoek naar verschillende vormen van onvrijwillige zorg, maar ook goede voorbeelden die vrijheid van cliënten juist kan vergroten. Daarna gaat het hele team met de geleerde lessen aan de slag door ze te verbinden aan de eigen praktijk.

Met Andere Ogen draagt bij aan de doelstelling van de Wet zorg en dwang: een veilig, vrij en waardig leven voor mensen.

Hoe werkt de Met Andere Ogen-methode?

De methodiek bestaat uit verschillende stappen:

Een startbijeenkomst met je eigen team. Je denkt hierin na over wat vrijheid betekent en wat vrijwillige en onvrijwillige zorg kan zijn. Je bespreekt praktijkvoorbeelden en je bereidt je voor op de observaties.
Observaties bij collega-woningen. Daarbij gaat het niet om het beoordelen van je collega’s. Het gaat om je eigen leerproces. Je let op onvrijwillige zorg en goede voorbeelden die vrijheid vergroten. Na elke observatie bespreek je wat je is opgevallen en reflecteer je hierop. Je observaties en reflecties leg je vast in een kort verslag.
Denktank 1 met je eigen team. In denktank 1 bespreek je met elkaar de observaties, dilemma's en goede voorbeelden van vrijwillige zorg. Hierbij reflecteren jullie ook op de eigen praktijk. Hoe kan je zelf en hoe kan je team zorg bieden die meer aansluit bij bewoners?
Denktank 2 met je eigen team en de gedragswetenschapper, eventueel ervaringsdeskundigen, en de manager(s). In denktank 2 breng je als team de belangrijkste observaties bijeen rondom enkele voor het team belangrijke thema’s. Je blikt terug op eigen handelen. Wat zijn geleerde lessen en eye-openers? Welke eerste stap kan je als team zetten in de richting van de ‘ideale situatie’? Je maakt afspraken hoe je binnen én buiten het team verdergaat met de Met Andere Ogen-methode en hoe je als team tips en ideeën deelt met de organisatie.

Wat levert Met Andere Ogen op?

Voor begeleiders

Met Andere Ogen creëert een veilige leercultuur waarbinnen begeleiders zelf gaan observeren. Je leert door te doen.
Een nieuwe blik op dagelijkse routines en bewustzijn van dilemma's in de ondersteuning.
Meer inzicht op wat onvrijwillige zorg kan betekenen voor de mensen die je ondersteunt.
Je ontwikkelt ideeën hoe je in je ondersteuning meer kan letten op keuzes en wensen van cliënten.

Voor organisaties

Met Andere Ogen draagt bij aan het vergroten van vrijheid van cliënten.
Stimuleert empowerment: maakt gebruik van de kracht en kennis die er al is op de werkvloer.
Stimuleert de lerende en reflecterende professional, én de lerende en reflecterende organisatie.
Stimuleert innovatie en kwaliteitsverbetering door begeleiders zelf.

Meedoen?

Wil jouw team ook bewuster leren kijken naar vrijwillige en onvrijwillige zorg? Dan is Met Andere Ogen mogelijk iets voor jullie. Neem voor meer informatie contact op met

Esther Bisschops, promovendus onderzoek Vrijheid en Veiligheid, e.h.bisschops@vu.nl

Simone van der Plas, postdoc Met Andere Ogen methode, s.m.vander.plas@vu.nl

Ter inspiratie

Hieronder vindt u een aantal observaties, reflecties en dilemma's, opgehaald uit eerder uitgevoerd actieonderzoek met de Met Andere Ogen-methode. Te gebruiken bij een reflectie-oefening op uw eigen praktijk.

Observaties

Bij mijn observatie gaven ze veel regie aan de bewoners: Er zat een man aan tafel en hij vroeg om een beetje drinken. ‘’Nou,’’ zei de verzorgende, ‘ik heb wel koffie.’’ En toen zette ze de koffiekan voor hem neer, van nou, gaat u dat maar doen. En ze gingen allemaal de aardappels schillen.’
Mevrouw geeft aan dat alles zeer doet. Er wordt even gekeken en vervolgens een zetpil toegediend. Dit werd gedaan zonder te vragen of te benoemen. Achteraf werd gezegd dat zij een zetpil heeft gekregen.’
Er wordt kleding uit de kast van mevrouw gepakt om haar te laten kiezen wat ze aan wil. Mevrouw maakt een keuze waarop de ene medewerker tegen de andere zegt dat ze dat gisteren ook al aan had. Vervolgens wordt er iets anders uit haar kast gepakt, waarna gezegd wordt “deze staat ook mooi hè”.’
'Bij meneer X is de afspraak met familie vastgelegd dat hij in de tuin mag alleen, hij loopt dan soms in andere gebouwen naar binnen, bijvoorbeeld het atelier, dat grenst ook aan de tuin. Het risico wordt genomen dat hij wegloopt. De medewerker geeft aan dat ze dit wel lastig vindt: “Je wilt toch niet dat dat in jouw dienst gebeurt. Je voelt je verantwoordelijk.”.’
'Er is een binnentuin en die is niet volledig afgesloten. Je ziet zo’n prachtige tuin en het is zulk mooi weer en je kunt NIET naar buiten. vreselijk.’

Reflecties

‘Iemand met een frisse blik is altijd heel welkom. Dat iemand vraagt: ‘’goh waarom doen jullie dat eigenlijk zo bij die bewoner?’’ – ‘’Oh dat doen we al jaren’’.’
‘Meer naar jezelf kijken, wat heb ik gedaan waardoor deze cliënt boos wordt? Want het is zo, als een cliënt schopt is het 9 van de 10 keer door iets wat wij gedaan hebben.’
‘Hier zijn wel veel tips uit gekomen, dat we ons toch bewust zijn van dingen die we aan het doen zijn. Heel veel dingen gaan gewoon automatisch. Bijvoorbeeld de TV aanzetten, hup druk ‘m op de zender, niet vragen aan bewoners van wat vindt u mooi of wat wilt u zien.’

Dilemma’s

'Ja inderdaad dat ‘ga maar zitten, blijf maar zitten’, als ik dat zo hoor nu, ja, dat zeggen wij ook wel heel vaak. Je kunt het ook anders gaan aanpakken: eens kijken wat de bewoner gaat doen. Eerst kijken van wat is hier aan de hand? Wat zou er kunnen gaan gebeuren met de bewoner?’
‘Misschien is dat wel de conclusie van deze observatie: als je de bewoner goed kent, heb je minder vrijheidsbeperkingen nodig. Sta je nieuw of als flex op een groep, dan weet je niet alles, je weet niet wat werkt. Bij onzekerheid wil je de dag wellicht meer zelf in de hand houden. Hierdoor grijp je makkelijker terug op meer beperkend gedrag.’
'De dames willen graag televisie zien en we hebben ook iemand die wil graag de radio aan, daar hebben we een koptelefoon voor geregeld.Dan zit er iemand aan een tafeltje lekker met een koptelefoon en een boekje voor zich de radio te luisteren en de dames zitten op de bank TV te kijken en dan kan toch ieder zijn ding doen. En zo blijven we eigenlijk de hele tijd zoeken naar oplossingen en compromissen sluiten. Ja, je woont inderdaad met z’n zevenen in een huis.’