Muziekkusseninterventie

De werkwijze van de muziektherapeut bestaat uit vier stappen:

• Muzikale wensen van een cliënt in kaart brengen
• Interventie overdragen aan zorgmedewerkers of mantelzorgers (zij zetten de muziek elke avond of nacht aan)
• Evalueren met betrokkenen: Wat is het effect van de muziekkusseninterventie?
• Monitoren (bij voortzetting van de interventie)

Casus

Manon (56 jaar) is een cliënte met een matige tot ernstige verstandelijke beperking en het syndroom van Down. Door haar toenemende zorgvraag is zij drie jaar geleden verhuisd van een woning met meerdere cliënten in het centrum van een stad naar een woning op het terrein van een zorgcentrum. Hier wonen meerdere cliënten bij elkaar en er zijn dag en nacht begeleiders aanwezig.

Manon gaat overdag naar de dagbesteding, waar ze onderdeel uitmaakt van een dagbestedingsgroep speciaal voor cliënten met dementie. Ze kan door haar dementie dagelijkse handelingen (drinken, eten) niet zelf uitvoeren en praten en bewegen is moeilijk. Ze is angstig en daardoor erg afhankelijk van de begeleiding om haar heen. Dit zie je terug in de nachtelijke onrust: 

• dwalen over de gang
• bonken op de deuren
• onverstaanbaar praten

Begeleiders laten 's nachts een lampje branden en zetten de deuren op een kier, omdat Manon bang is voor donker. Daarnaast zoeken ze contact met een muziektherapeut. Manon is namelijk dol op muziek en zingen. De muziektherapeut brengt de muzikale voorkeur van haar in kaart, zoals muziek met tromroffels (zoals: Frans Bauer ”Heb je even voor mij”, Guus Meeuwis “Het dondert en het bliksemt”). Het lied “mijn oma heeft een schuiftrompet” en oudhollandse liedjes. 

Hoe kan een muziekkussen helpen bij nachtelijke onrust? 

Overdag zingen de begeleiders de favoriete liedjes van Manon. Een muziektherapeut maakt hier een rustige versie van (bijvoorbeeld een instrumentale versie), zodat ze haar favoriete muziek herkent als slaapmuziek. Sinds het muziekkussen er is kan Manon ontspannen, rustiger in bed liggen en beter slapen. Wanneer ze ’s nachts wakker wordt zetten de begeleiders de muziek opnieuw aan. 

Doelgroepen en Thema's 

Doelgroep: 

• Ouderen met ernstige meervoudige beperkingen
• Ouderen met ernstige lichamelijke beperkingen
• Ouderen met moeilijk verstaanbaar gedrag
• Ouderen met psychogeriatrische problematiek

Lees meer over de doelgroepen

Thema's:

• Emotioneel welbevinden

Lees meer over de thema's

Onderbouwing bruikbaarheid tool

Research based. Kennis op basis van onderzoek. Deelcommissie Ouderenzorg (september 2017)

Beoordeling:

Nachtelijke onrust komt vaak voor bij ouderen met dementie (Alzheimer Nederland, 2012). Vele factoren spelen een rol bij het ontstaan ervan: cognitieve problemen, emotionele factoren, geluid van zorgmedewerkers (Van Vracem, Spruytte, Declercq & Van Audenhove, 2016) en slechte slaaphygiëne (Alzheimer Nederland, 2012). De Muziekkusseninterventie speelt in op de emotionele factoren die een rol spelen bij het ontstaan van nachtelijke onrust. Daarbij gaat het om de behoefte aan geborgenheid en/of ervaren van spanning. Er wordt ook gekeken naar de mate waarin een cliënt met dementie kennis tot zich kan nemen. Muziek speelt hierop in doordat cliënten in staat zijn om tot in een laat stadium van dementie muziek te herkennen (Jacobsen, Stelzer, Fritz, Chételat, La Joie & Turner, 2015). De muziek geeft houvast, herkenning en daarmee een veilig gevoel. De muziek die gebruikt wordt voor de Muziekkusseninterventie heeft bovendien rustgevende kenmerken, wat slaap kan bevorderen (Wang, Sun & Zang, 2013). Doordat gebruik wordt gemaakt van voorkeursmuziek wordt een positieve beleving gestimuleerd (McDermott, Orrell & Ridder, 2014).

Onderzoek

Er is beperkt onderzoek gedaan naar de Muziekkusseninterventie. Een pilotonderzoek van Raven – de Vries & Vink (2015) lijkt uit te wijzen dat de frequentie van de nachtelijke onrust bij het gebruik van geïndividualiseerde muziek vermindert. Door het kleine aantal deelnemers (n=16) is de generaliseerbaarheid echter beperkt.

Deze tool is onderdeel van Leidraad Oud en Gelukkig.

Leidraad Oud en Gelukkig hoort bij onderzoeksprogramma Gewoon Bijzonder.