Strategieën bij werken aan inclusie: Kwartiermaken
Gepubliceerd op: 20-12-2018
Kwartiermaken kun je omschrijven als werken aan gastvrijheid in de samenleving (Scholtens, 2007). Bij kwartiermaken werk je aan een gastvrije samenleving. Vooral voor groepen die met sociale uitsluiting te maken hebben, zoals mensen met een psychiatrische achtergrond of een verstandelijke beperking.
De term kwartiermaken komt oorspronkelijk uit de militaire wereld. Kwartiermakers gingen voorop naar onherbergzame gebieden om daar vast te verkennen waar en hoe het leger zijn kamp kon opbouwen.
Met kwartiermaken probeer je het maatschappelijk klimaat om te buigen naar meer gastvrijheid voor mensen die anders zijn. Je probeert te werken aan een welkome samenleving, een inclusieve samenleving. Met deze strategie richt je je dus in het bijzonder op de samenleving.
Bij kwartiermaken ga je de samenleving in en daarmee is kwartiermaken ook duidelijk verbonden met de nieuwe manier van ondersteunen. Niet alleen gericht op de persoon zelf, maar ook op het persoonlijk netwerk, de buurt en de wijk waar iemand leeft.
Promotieonderzoek kwartiermaken
Kwartiermaken is goed beschreven door Doortje Kal, in haar promotieonderzoek over kwartiermaken uit 2001, maar ook in publicaties samen met andere auteurs.
Kwartiermaken kan op meerdere manieren
Kwartiermaken kan er op verschillende manieren uitzien. Het is afhankelijk van de omgeving welke stappen je zet en hoe het proces verloopt.
De volgende elementen zie je terug bij kwartiermaken:
- Je gaat uit van de wensen en behoeften van de kwetsbare doelgroep. Je brengt deze wensen en behoeften in kaart. Dit doe samen met de mensen om wie het gaat, zij zijn het vertrekpunt.
- Je onderzoekt de omgeving, bijvoorbeeld de wijk waarin je aan de slag gaat. Je inventariseert voorzieningen en faciliteiten in de wijk en daarnaast kijk je ook naar meer subjectieve factoren, zoals de sfeer in de wijk.
- Je brengt perspectief van kwetsbare personen en perspectief van de wijk met elkaar in verbinding. Je zorgt dat men elkaars perspectief kent en begrijpt.
- Je respecteert de identiteit, leefwereld en daaruit voortkomende keuzes van de betrokken personen. Bejegening is cruciaal. Je luistert zonder een oordeel te geven, je stelt je open voor de ander en je bent transparant in wat je doet.
- Als kwartiermaker leg je contacten in de wijk en je bevordert onderlinge contacten. Je bent de verbindende factor die contacten mogelijk maakt. Je organiseert ontmoetingen op allerlei niveau’s.
- Je werkt als een soort ambassadeur aan positieve beeldvorming van de mensen die je ondersteunt. Onbekendheid met de kwetsbare doelgroep zorgt vaak voor een negatieve beeldvorming. Jij zorgt juist voor een meer gastvrije samenleving voor de ‘vreemde ander’.
- Je sluit aan bij plekken in de samenleving waar je kunt experimenteren. Bij kwartiermaken noemt men dat aansluiten bij een ‘niche’, een veilig en gastvrij plekje van waaruit je verder kunt bouwen.
- Bij kwartiermaken werk je met inzet van ervaringsdeskundigheid. Personen die zelf meegemaakt hebben wat het is om in een uitgesloten positie te verkeren, kunnen een waardevolle bijdrage hebben richting personen die nu in die situatie zitten, richting professionals en samenleving.
- Benut de kracht van verhalen en van kunst!
Werkzame elementen kwartiermaken
Werkzame elementen van kwartiermaken zijn (uit de methodebeschrijving door MOVISIE):
- Kwartiermaken werkt samen met alle betrokken partijen aan het creëren van ruimte voor mensen die op basis van hun kwetsbaarheid of beperking kampen met sociale uitsluiting.
- Mensen uit de doelgroep worden in de gelegenheid gesteld te participeren in de samenleving doordat de samenleving ruimte voor hen maakt.
- De wensen en voorkeuren van mensen uit de doelgroep vormen het uitgangspunt, niet het aanbod van een organisatie.
- Bemiddeling tussen mensen uit de doelgroep en de samenleving wordt gerealiseerd door uiteenlopende in de praktijk ontwikkelde werkvormen.
- Kwartiermaken maakt gebruik van inzichten ontleend aan de presentiebenadering en aan theorie over normatieve professionaliteit.
- De diversiteit aan mogelijkheden voor kwartiermaken is zeer groot omdat er weinig beperkingen aan de methode zijn. Projecten kunnen met veel of weinig budget worden uitgevoerd, grootschalig of kleinschalig worden aangepakt, met professionals of vrijwilligers.
- Kwartiermaken richt zich op een duurzaam resultaat, een lange termijn verandering en verbinding van organisaties en mensen.
- Kwartiermaken waardeert verschil positief en draagt dat ook uit.
- Kwartiermaken draagt de oriëntatie op inclusie uit in woord en daad.
Meer weten over kwartiermaken en inclusie
- VeranderKIZT
- Boek 'Werken aan kwaliteit van bestaan, bouwstenen voor inclusief ondersteunen', Verdoorn en Van Vulpen, Boom/Nelissen, 2011:
- Boek 'Meedoen gaat niet vanzelf, kwartiermaken in theorie en praktijk', Doortje Kal, Rutger Post en Gerda Scholtens, HU, 2012.
- Boek 'Verder met kwartiermaken, naar de verwelkoming van verschil', Doortje kal, Rutger Post en Jean Pierre Wilken (red.), 2013.
- Methodebeschrijving kwartiermaken door MOVISIE
- Onderwijsmodule
