Strategieën bij werken aan inclusie: Wijkgericht werken

Gepubliceerd op: 16-11-2021

Laatst bijgewerkt op: 24-11-2023

Wijk- en buurtgericht werken is een benadering waarbij specifiek aandacht is voor werken in en met de samenleving. Het gaat om de samenwerking tussen verschillende betrokkenen, waaronder kwetsbare burgers.

Doelen van wijk- en buurtgericht werken zijn:

Vergroten maatschappelijke participatie kwetsbare burgers
Vergroten van eigen regie
Uitbreiden van sociale netwerk
Vergroten van gevoel van eigenwaarde
Ontwikkelen van vaardigheden

Daarom staan mogelijkheden en talenten van mensen centraal. Je hanteert een positieve benadering en gaat uit van eigen regie van mensen zelf. Het werken in en met de samenleving doe je vooral op basis van wederkerigheid, je werkt aan onderlinge ontmoetingen en verbindingen tussen mensen. Het is slim om aan te sluiten bij bestaande structuren en initiatieven.

Leerprincipes wijk- en buurtgericht werken

Er wordt al langere tijd wijk- en buurtgericht gewerkt bij de ondersteuning van kwetsbare burgers. In Transitieprogramma langdurende zorg, dat liep tot 2011, zijn de volgende leerprincipes geformuleerd. Vooral gericht op professionals en hoe zij wijkgericht kunnen werken:

Participeer als aanbieder in netwerken van burgers
Aanbieders moeten samen met bewoners antwoorden zoeken op vragen over wonen, welzijn, zorg en werk. Dit vraagt een omslag in denken van aanbod- gericht- naar ondersteuningsgericht werken.
Netwerk binnen en buiten je eigen organisatie
Legitimiteit krijg je niet, maar creëer je. Projectleiders moeten actief steun verwerven, zowel binnen de organisatie als bij externe partijen. Het betrekken van interne partijen als professionals, bestuurders, managers en cliënten is even belangrijk als samenwerking met externen als zorgkantoren, gemeenten, woningbouwcorporaties etc.
Creëer gedeelde verantwoordelijkheid in nieuwe coalities
Wijk- en buurtgericht werken is niet alleen een project van de projectleiders, maar een gedeelde verantwoordelijkheid van alle betrokkenen. Hiervoor zijn nieuwe coalities nodig met wonen, welzijn, zorg en werk.
Meerwaarde is geen gegeven: laat zien wat het is
Wijk- en buurtgericht werken moet zichzelf nog bewijzen in de praktijk. Dit betekent dat je als projectleider moet laten zien wat je doet en wat het oplevert en voor wie. Praat met diverse partijen (professionals, gemeenten, woningbouwcorporaties, branche- organisaties, andere zorgorganisaties, burgerplatforms, etc) en leg uit waarom je doet wat je doet.
Niet beheersen, maar loslaten
Wijk- en buurtgericht werken vraagt om betrokken coaches, niet om beheersmatige managers. Het is lastig om deze omslag te realiseren vanwege interne- en externe verantwoordingsdruk. Dit vraagt om flexibiliteit en scharrelruimte om te leren experimenteren.
Een nieuwe taal vinden voor succes
Om maatschappelijk rendement zichtbaar te maken, zijn nieuwe uitkomstmaten & criteria voor succes nodig. Winst in participatie en welzijn is er al wel, maar is vaak te weinig zichtbaar. Projectleiders kunnen samen met anderen een nieuwe taal hiervoor ontwikkelen; bijvoorbeeld denken in termen van ‘social return on investment’ in plaats van standaard kosten-batenanalyses. In deze nieuwe taal staat Gezondheid & Gedrag centraler dan Ziekte & Zorg (RVZ).
Met je hoofd In de wolken, met je voeten In de klei
Durf te dromen over wat wijk- en buurtgericht werken bijdraagt aan de zorg. Weet wat er speelt in de organisatie en in de wijk om te voorkomen dat het project een doel op zich wordt. Dit vraagt veel van een projectleider: doorzettingsvermogen tonen, omgaan met tegenslagen, leren van fouten, een verhaal hebben en kunnen overbrengen, geduld hebben, en mensen overtuigen.
Wees niet te optimistisch
Het creëren van een andere werkwijze is niet eenvoudig gezien de vele betrokkenen en tegenstrijdige belangen. Ga uit van een realistische planning en organiseer steun en toewijding op bestuurlijk en operationeel niveau: voor, tijdens en na afloop van het experiment. Voor borging is het van belang dat er vroegtijdig wordt nagedacht over de doorwerking van resultaten (wie doet iets, met wat en wanneer?).
Niet uitrollen, maar maatwerk
Een succesvolle werkwijze is niet 1 op 1 te vertalen naar nieuwe omgevingen, cliëntgroepen en contexten. Verspreiding vraagt om maatwerk op twee niveaus.
(1) Operationeel: maak de aanpak passend voor de behoeften van een specifieke groep mensen.
(2) Organisatorisch: maak de aanpak passend voor de organisatorische context. Dit betekent dat projectleiders een succesvolle aanpak moeten vertalen om structurele veranderingen te realiseren.
Verkopen van bestaande initiatieven & leren van anderen
Denk na over hoe jouw project aansluit bij bestaande initiatieven in de wijk, gemeente en regio. Probeer verbinding te leggen tussen verschillende projecten om overlap te voorkomen en extra draagkracht te genereren. Het feit dat er soortgelijke projecten bestaan, biedt de mogelijkheid om van andere projecten en projectleiders te leren.

ABCD-methode

Een van de bekende wijkaanpakken is de ABCD-methode, oorspronkelijk in Amerika ontwikkeld door John McKnight.

ABCD staat voor Asset-Based Community Development. Het doel is van binnenuit te werken aan een in economisch, cultureel en sociaal opzicht leefbare buurt. Dit wil men bewerkstelligen door sociale relaties tot stand te brengen en onvermoede capaciteiten van bewoners naar boven te halen.

De ABCD-methode bestaat uit 5 stappen:

Het in kaart brengen van capaciteiten en vaardigheden in de wijk (mapping assets), inventariseren wat bewoners, netwerken en organisaties te bieden hebben;
Bouwen aan relaties tussen ‘bronnen’ in de buurt, mensen, organisaties en voorzieningen die wat te bieden hebben met elkaar in contact brengen;
Het activeren van de wijk rond initiatieven (buurtinitiatieven, economische initiatieven) en het opzetten van een goede communicatiemanier in de wijk;
Het samenbrengen van van mensen, netwerken en organisaties rond een visie en een plan;
Het zoeken van steun en hulpbronnen van buiten de wijk om in de wijk aan te wenden.