Toeleiding naar verslavingszorg vanuit VG-zorg

Stroomschema laat acties zien

Het werken met het stroomschema helpt je om minder handelingsverlegen te zijn. In het stroomschema zie je namelijk wat je als begeleider kunt doen vanaf het moment dat je mogelijk problematisch middelengebruik signaleert tot aan de aanmelding bij de verslavingszorg (VZ).

Het stroomschema gebruik je daarnaast als handvat voor een goede samenwerking tussen VG en VZ. Neem het als leidraad wanneer je als VG- of VZ-instelling onderling wilt samenwerken door:

• in gesprek te gaan over onderlinge ervaringen
• uit te spreken in welke fasen na behandeling er zaken ter verbetering zijn
• waar de zwaartepunten liggen in een traject

Als begeleider volg je de inhoud van het stroomschema. Je past de handvatten uit het schema toe in de begeleiding en ondersteuning van de cliënt.

Download het stroomschema hieronder.

Aan de slag met het stroomschema samenwerking verstandelijk gehandicaptenzorg en verslavingszorg

Denk je de eerste signalen van gebruik te zien? Stel je dan de vraag: heb ik voldoende kennis om dit goed te signaleren en dit op de juiste wijze te begeleiden? Zo ja, dan is het belangrijk dat je de signalen in kaart brengt, eventueel met je team. Zo nee, dan zul je een beroep moeten doen op de verslavingszorg voor meer kennis rondom middelengebruik. Vervolgens maak je de afweging of er sprake is van intrinsieke motivatie bij de cliënt of dat de motivatie extrinsiek is, of een combinatie. Hier zijn ook weer nadere mogelijkheden van acties aan gekoppeld, zoals je ziet in het schema. 

Casus

Een begeleider constateert dat er sprake lijkt te zijn van problematisch alcoholgebruik bij een cliënt. De begeleider vraagt zich af wat de juiste route is om ondersteuning te krijgen vanuit de verslavingszorg. Eerder heeft hij meegemaakt dat de hulpverlening niet voldoende is afgestemd op elkaar. Met het stroomschema volgt de begeleider de procesbeschrijving van de toeleiding naar de verslavingszorg met een LVB-proof intake. Het begint bij zijn zorgen over het middelengebruik van een cliënt. Daarnaast vindt hij er opties die hem ondersteunen bij dit proces.

Toelichting op de stappen in het schema

1. Een begeleider vermoedt signalen van middelengebruik bij een cliënt met LVB en wil graag behandeling voor zijn cliënt.
2. Is er voldoende kennis om op de juiste wijze middelengebruik bij de cliënt te signaleren of zal eerst de VZ ingeschakeld moeten worden om kennis op te halen?
3. De cliënt heeft motivatie om met een behandeltraject te starten.
4. De motivatie kan ook een combinatie zijn van extrinsiek (bijv. ‘mijn begeleider houdt op met zeuren’ of ‘ik krijg meer geld wanneer ik niet gebruik’) en intrinsiek (bijv. ‘ik wil niet meer gebruiken’ of ‘ik ben minder moe als ik niet gebruik’) of verschuiven van extrinsiek naar intrinsiek. Extrinsieke motivatie is soms ook voldoende motivatie om te starten met een behandeling.

Stroomschema versoepelt verslavingsbehandeling

Het stroomschema verheldert het proces voor een succesvolle start van een verslavingsbehandeling bij mensen met een verstandelijke beperking. Van het motiveren tot hulpvraag en behandelwens tot en met het intakegesprek.

Het stroomschema biedt een handvat voor zowel de begeleider, de behandelaar als de verslavingszorgmedewerker. Het helpt de mensen die naast de cliënt staan ervoor te zorgen dat het proces soepeler verloopt. Ook beschrijft het stroomschema ondersteunend materiaal voor elke fase.

Onderbouwing bruikbaarheid

Practice-based kennis: kennis op basis van praktijkervaringen.

Beoordeling

Dit stroomschema is practice-based en ontwikkeld door Cosis, Terwille en VNN. Zij hebben de praktijk bevraagd over de ervaringen die zij hebben opgedaan in de samenwerking tussen de verstandelijk gehandicaptenzorg en de verslavingszorg. Dit is gedaan door binnen Cosis locaties te benaderen waar cliënten te maken hebben met middelenproblematiek en na te gaan welke ervaringen zij hebben met behandeling door VNN en Terwille. Binnen VNN en Terwille zijn gesprekken gevoerd met preventiewerkers en behandelaren. Ook is er naar de ervaringen van MT-leden gevraagd. Op basis hiervan is het stroomschema opgesteld om de samenwerking beter onderling af te stemmen.

Waarom dit stroomschema?

Het stroomschema is ontstaan vanuit de signalering dat er handelingsverlegenheid was bij de begeleiding waar het ging over mensen met een licht verstandelijke beperking en (problematisch) middelengebruik. Het bleek dat:

• verschillende locaties van dezelfde organisatie er anders mee omgingen
• afspraken op een locatie niet duidelijk of moeilijk op te volgen waren
• de samenwerking met behandelaren uit de verslavingszorg soms heel positief, maar vaker nog voor verbetering vatbaar was.

Deze tool is onderdeel van Leidraad LVB in het vizier.